بنبست در احیای برجام
آرمان ملی- امید کاجیان: در میان غم امروز مردم ایران و نبوداطلاعات کافی از آنچه در خوزستان و چند استان دیگر کشور میگذرد و البته برخی تهدیدها و خطونشــان کشیدنهای مسئــولان به جای شرمندگی و سکوت و عذرخواهیشـان و درخصوص درد ملت رنجدیدهای که در میان همه این سالها نجیبانه ساخته و سوختهاند و امروز باید نصیبشان آنچه باشد که در شبکههای اجتماعی تنها بخشهایی از آن انتشار یافته و اشک است که بر چشم جاری میکند، اخبار قابلتامل دیگری هم ردوبدل میشود؛ موضوعی که میتوان آن را بیانگر گوشهای از ناهماهنگیها و عدمشفافیتها و اختلافنظرهای درون اختاری دانست: «سرنوشت احیای برجام». مذاکرات احیای برجام در اواخر دولت روحانی تا جایی پیش رفت که همه از بهثمر نشستن آن تا قبل از روی کار آمدن دولت جدید میگفتند. عراقچی از تهیه پیشنویس توافق سخن به میان میآورد و اینکه اتفاقات بزرگی در حال رخ دادن است. مراحل مذاکرات یکی پس از دیگری به ثمر میرسید، اخبار از لغو برخی تحریمها پیش از به ثمر نشاندن احیای برجام میگفت و همه اینها نشان میداد باید بهزودی شاهد از سرگیری این توافق باشیم. اما تمام موارد در مرحله آخر
معلق ماند. دو طرف توپ را در زمین یکدیگر انداختند و البته اروپا و آمریکا درباره اینکه تصمیم نهایی توافق یا عدم آن با ایران است با همدیگر همپیمان شدند. درحالیکه قرار بود در دور آخر مذاکرات، بیانیهای از توافقات بر سر احیای برجام منتشر و ماجرا فیصله داده شود.
تعویق معنادار
اما روزها میگذشت و آخرین مرحله مذاکرات مدام به تعویق میافتاد. با این حال به نظر میآمد مقامات بخواهند تا پیش از دولت جدید کار را یکسره کنند. اما چنین نشد . اولین بار نه ایران بلکه روسیه از این خبر داد که ادامه مذاکرات درباره برجام به بعد از دولت روحانی موکول شده است(!) مدتی بعد مقامات ایرانی نیز این مساله را تایید کردند. اما ظاهرا ماجرا فقط بحث ادامه مذاکرات با همان شکل و شمایل در دولت رئیسی نیست. اظهارات حسن روحانی و دیگر مقامات دولتی و تاکیدشان مبنیبراینکه اگر قانون مجلس مبنیبر« اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» نبود پیش از نوروز احیای برجام شکل میگرفت، نشان میدهد کار بههم گره خورده است. این در حالی است که علی ربیعی، سخنگوی دولت نیز مشخصا این قانون را فرابرجامی توصیف کرده و مانع تحقق احیای برجام دانسته است. او اظهار داشت: از آنجایی که متن مصوبه مجلس در آذر گذشته علاوه بر مداخله غیرمرسوم در امور اجرائی، فراتر از توافق برجام به نگارش درآمده است، نهتنها در این مدت بر پیچیدگی مذاکرات افزوده، بلکه اساساً نمیتوان نتایج گفتوگوها در چارچوب برجام را با مفاد این قانون
فراتر از برجام تطبیق داده است. به همین دلیل بود که دولت از همان روز اول مکرراً مخالفت خود را با این روند نامعمول مجلس شورای اسلامی اعلام کرد. البته مخالفت دولت با این قانون همانا و ناگهان بیانیه دبیرخانه شورایعالی امنیت ملی در حمایت از قانون مجلس همان. آنگونه که خود رئیس شورایعالی امنیت ملی یعنی رئیسجمهور از آن بیانیه خبر نداشت(!) بیانیهای که غیرمستقیم رئیسجمهور را نیز به خاطر مخالفتهایش نکوهش میکرد و از هماهنگی این قانون مجلس با شورای عالی امنیت میگفت. بعدها علی شمخانی، دبیرشورایعالی امنیت ملی نیز در اظهاراتی مطرح داشت که فکر میکنند مصوبات شورای عالی باید به تصویب دولت برسد. این صحیح نیست؛ بر اساس قانون، کلیه مصوبات شورای عالی امنیت ملی پس از تایید از سوی مقام معظم رهبری قابلیت اجرائی پیدا میکند. بیخبری روحانی از کار شورایعالی امنیت ملی، که بیانگر نوعی عدمهمراهی و هماهنگی بوده، اکنون در اظهارات جدیدتر علی ربیعی، به شکلی دیگر خود را بروز میدهد. اینکه او بعد از مدتها سکوت حالا خبر از رد توافق اولیه احیای برجام، به وسیله شورا داده و اظهار داشته است که «کمیته شکل گرفته در شورای عالی
امنیت ملی، که مسئول تطبیق متن تفاهم شده با قانون مجلس شورای اسلامی مصوب در آذر ۱۳۹۹ است، این تفاهم را ناسازگار با آن تشخیص داده است.» خبری که نشان داده است از قرار احیای برجام به بنبست خورده است؛ نه آنکه صرفا مذاکرات با همان رویه به دولت بعدی موکول شود. این اظهارات البته بازهم با واکنش شورای عالی امنیت ملی روبهروشده و گفتههای ربیعی تکذیب شده است. البته تکذیبی که خود معانی خاصی داشته است؛ چراکه شورا علت عدمتصویب احیای برجام را قلدرمآبی آمریکا توصیف کرده است. کیوان خسروی، سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در خصوص اظهارات سخنگوی دولت پیرامون جمعبندی هیات تطبیق گفت: اظهارات منتسببه سخنگوی محترم دولت درخصوص جمعبندیهای هیات تطبیق را که از سوی رسانههای گروهی منتشر شده است، تکذیب میکنم. خسروی در ادامه افزود: برخلاف آنچه اظهار شده، هیات مذکور اساسا به موارد عدیده مهمی پرداخته که مذاکرات وین به دلیل مواضع قلدرمآبانه طرف آمریکایی و بعضا طرفهای اروپایی در مورد آنها به نتیجه نرسیده و از توافق دور بوده است. وی در پایان خاطرنشان کرد: بدیهی است صحبت از انطباق یا عدمانطباق چیزی که واقعیت خارجی ندارد،
نمیتواند موضوعیت داشته باشد؛اظهاراتی که اگرچه نشان از تفاوت نظر دو دیدگاه مطرح شده درباره دلیل معلقماندن سرنوشت توافق اولیه احیای برجام دارد، اما از سویی دیگر در هر دو این گفتهها میتوان نشانههایی از به بنبست رسیدن و توقف مذاکرات احیای برجام را در مرحله آخر مشاهده کرد و اینکه احتمالا نظام ایران در حال حاضر چنین توافقی را نمیپسندد و امتیازات بیشتری را خواستار است. این در حالی است که حمید ابوطالبی، مشاور سیاسی سابق رئیسجمهوری در توئیتی از اینکه با این اوصاف مذاکرات از صفر شروع میشود سخن رانده و نوشته است: خبر سخنگوی دولت از ناسازگار دانستن نتایج بیش از شش ماه مذاکره در وین با مصوبات مجلس، توسط کمیته تشکیلشده درشورای عالی امنیت ملی، بدین معنا است که ایران عقبگرد کرده، به شرایط ژانویه ۲۰۲۱ بازگشته و باید مذاکرات را از صفر شروع کند. او ادامه داد: با توجه به خاتمه مذاکرات وین و شروع احتمالی مذاکرات آتی از نقطه صفر، که احتمالا در مهرماه و درصورتی که اصولا دولت جدید به مذاکره اعتقادی داشته باشد، آغاز خواهد شد، مشخص نیست مذاکرات چقدر به طول انجامیده و وضع اقتصادی کشور در اثر تحریمها اصولا به کجا خواهد
رسید؟
موانع رئیسی را برمیدارند؟
همه اینها در حالی است که اکنون بسیاری از حضور احتمالی علی باقریکنی به عنوان وزیر امور خارجه آینده دولت رئیسی سخن میگویند؛ کسی که در دوران دبیری سعید جلیلی در شورای عالی امنیت ملی، معاون سیاست خارجی و امنیت بینالملل دبیر این شورا و نیز مذاکرهکننده ارشد پرونده هستهای ایران بوده است. مذاکراتی که سالها بینتیجه ماند تا اینکه در دولت حسن روحانی به سرانجام رسید. اکنون علی باقریکنی با توجه به همین سابقه ممکن است در حالی وظیفه ادامه این مذاکرات را برعهده بگیرد که از قرار معلوم نظام هم از توافق فعلی در زمینه احیای برجام چندان راضی نیست و به دنبال چند امتیاز بیشتر میگردد. همه اینها در حالی است که طبق قانون مجلس اگر تا ۳ اسفند سال گذشته تحریمهای مالی، نفتی و بانکی علیه جمهوری اسلامی حذف نمیشد، دولت ایران باید اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف میکرد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بینالمللی انرژی اتمی، هم گفته است وقفه در مذاکرات برای احیای برجام، آژانس را در «موقعیت ناخوشایندی» قرار داده است. اکنون همه این سوال را مطرح میکنند که در کنار همه اینها آیا قرار است قانون مجلس انقلابی گریبان دولت رئیسی را
نیز برای مذاکرات بگیرد و این به معنای آن خواهد بود که باید قید احیای برجام را زد یا اینکه تکذیب اظهارات ربیعی از سوی سخنگوی شورای عالی امنیت ملی و همینطور روی کار آمدن دولت رئیسی به معنای این خواهد بود که برای دولت جدید قرار است موانع موجود داخلی از نظر شورایعالی امنیت گرفته تا قانون مجلس برداشته شود و رئیسی بتواند احیای برجام را به نام خود تمام کند یا برعکس اساسا سطح امتیازات ساختار کشور و همینطور نحوه عملکرد دولت بعدی بهگونهای است که باید احیای برجام را برای همیشه از یاد برد؟
ارسال نظر