آینده طالبان در سپهر سیاسی افغانستان

استـراتـژی اصلی ایران در تحـولات سیاسی و نظـامی در افغانستان، شناسایی همـه بازیـگران رســـمی و فعال سیاسی در افغانستان است. در این رویکرد طالبان هم از دیدگاه و نگرش جمهوری اسلامی، بخشی از نیروهای فعال و تاثیرگذار در سپهر سیاسی افغانستان است. به همین دلیل ایران، طالبان را به‌عنوان یک واقعیت موجود در افعانستان به رسمیت شناخته است. در کنار رویکرد فعال و آگاهانه کشورمان در تحولات افغانستان؛ نگرش و رویکرد دیگری در کشور از سوی برخی جریانات سیاسی دنبال می شود که ایران را مقابل طالبان قرار دهند و به نوعی دایره اختلاف و دوری را میان طالبان با ایران گسترده‌تر کنند. البته باید گفت که جریان مخالف طالبان در ایران استناد‌شان به گذشته سیاسی طالبان و خشونت‌ورزی‌های این جریان در داخل افغانستان است و برای همین امروز هم معتقد هستند که با قدرت‌گیری طالبان در افغانستان احتمال تشدید خشونت و درگیری‌های گسترده در افغانستان بالاست. با این حال مجموعه حاکمیت در کشور در تلاش است با رصد دقیق و آگاهانه بحران در افغانستان از قافله تحولات در افعانستان عقب نمانند و با رویکردی ابتکاری و سازنده زمینه را برای گذار افغانستان از بحران پیش آمده با مکانیسم گفت‌و‌گوهای فراگیر فراهم کنند. تحولات افغانستان حداقل در دو دهه اخیر به روشنی نشان داد که بحران و ناامنی در این کشور به سود و منفعت هیچ کشوری نبوده است. آمریکا به‌عنوان کشوری که در سال ۲۰۰۱ با شعار جنگ علیه تررویسم وارد افغانستان شد، امروز با گذشت حدود دو دهه و صرف هزینه هنگفت ۲ و اندی تریلیون دلاری، هیچ دستاورد مشخص نظامی و اقتصادی نصیب‌شان نشده است. برای همین دولت بایدن با وجود آگاهی از ضعف دولت اشرف غنی در کنترل سرزمینی افغانستان، به‌دنبال خروجی آبرومندانه از افغانستان است. در برابر رویکرد قدرت‌هایی چون روسیه و حتی چین هم در افغانستان چندان قابل اعتنا و اثرگذار نیست. روس‌ها در حافظه ذهنی شان هنوز تلخکامی دوره حضور نظامی‌شان در دوره اتحاد جماهیر شوروری را به‌خاطر دارند و برای همین بیش از هر کشوری متوجه پیچیدگی بحران در افغانستان هستند و برای همین دست به کنشگری خاص و تعیین کننده در بحران این کشور نزده‌اند. بدین‌رو ‌باید گفت که بحران افغانستان بیشتر محل هزینه برای قدرت‌های بیرونی است و برای همین نوعی انفعال و کم‌تحرکی را در رویکرد قدرت‌های بزرگ نسبت به تحولات افغانستان شاهد هستیم. درباره چگونگی آینده سیاسی طالبان در صحنه سیاسی افعانستان که آیا این گروه می‌تواند به عنوان بخش مهمی از قدرت در معادلات سیاسی افغانستان عمل کند؛ باید گفت که امروز نوعی توافق نانوشته میان همه قدرت‌های جهانی وجود دارد که اگر قرار بر حضور طالبان در کیک قدرت افغانستان باشد، این حضور توام با خشونت نباشد و طالبان در فضایی امن و آرام به کنشگری سیاسی بپردازد. آینده سیاسی طالبان تاثیر مستقیم از نحوه کنشگری و نوع مواجهه‌شان با مردم و همچنین در ارتباط با سیاست خارجی خواهد پذیرفت. به نظر می رسد که رهبران سیاسی طالبان به‌خصوص آنهایی که طی سال‌های گذشته در دوحه قطر اقامت داشته‌اند، متوجه این امر هستند که با کنشگری عقلانی و به دور از خشونت، آینده سیاسی خواهند داشت و طبیعتا هر‌گونه اعمال خشونت‌ورزانه مساوی با کاهش اعتبار جهانی و مشروعیت‌شان نزد مردم افغانستان خواهد بود؛ البته این نگرانی در افغانستان وجود دارد که عناصری از القاعده و داعش با ظاهری طالبانی به دنبال خشن معرفی کردن طالبان و منفی نشان دادن این گروه در داخل و خارج از افغانستان باشند. حال باید منتظر تحولات آتی در افغانستان و رویکرد طالبانی‌ها شد و اینکه چگونه از دل این تحولات نام و نشانی مثبت یا منفی برای خودشان دست و پا خواهند کرد.