موظفيد قرارداد با روسيه را شفاف كنيد

آرمان ملی- امید کاجیان: چند روز پیش کاظم جــلالی، سفیر ایــران در روسیه خبر از
به‌روز شدن موافقتنامه 20 ساله ایران و روسیه داد؛ موافقتنامه‌ای که برای خیلی‌ها همچون تعهد 25 ساله ایران و چین با پرسش‌های فراوان و ابهامات زیادی روبه‌روست. در چنین شرایطی اظهار‌نظر‌های اخیر اسحاق جهانگیری، معاون اول دولت معانی زیادی دارد. او می‌گوید: «‌‌فکر نمی‌کردیم حتی هند نیز از ایران نفت نخرد‌ و مابه‌ازایی ندهد و حتی روسیه و برخی کشورهای همسایه، که برای استقلال کشور آنها از خون فرزندان خود گذشتیم نیز چنین اقداماتی انجام دهند.» جهانگیری به صراحت از بدعهدی روس‌ها و البته کشورهایی سخن به میان می‌آورد که خون فرزندان ایران برای آنها ریخته شده و در عوض آنچه گرفته‌اند چیزی جز زیر‌میزتعهد‌زدن‌های این کشورهای دوست نبوده است.‌ در چنین شرایطی قطعا که شنیدن خبر موافقتنامه 20 ساله با روسیه برای بسیاری قابل‌تامل است. جهانگیری اما در حالی می‌گوید که فکر نمی‌کردیم کشورهایی مانند روسیه با ما چنین کنند که احتمالا با مروری به تمامی همکاری‌های پر‌سرو‌صدای این سال‌ها با روسیه باید به این نکته پی می‌برد که آنچه از سوی روس‌ها رخ داده البته اصلا چیز عجیبی نیست. روس‌ها در تمامی این مدت نشان داده‌اند که همواره به عنوان یک کارت بازی از ایران استفاده می‌کنند. تنها مروری به برخی از این اقدامات خود بیانگر این مهم است.
سوابق بد
ساخت نیروگاه اتمی بوشهر، یکی از این موارد است. نیرو‌گاهی که چندین سال دیرتر از وعده‌های داده شده ساختش به طول انجامید؛ نیروگاهی که در سال 54 کار ساختش با شرکت زیمنس آلمان آغاز شده بود و 70 درصد فاز موردنظر آن تا قبل از انقلاب انجام پذیرفت‌، اما ادامه ساخت، بعد از انقلاب متوقف و عملیات ساخت مجدد آن در سال 74 با روس‌ها شروع شد. روس‌هایی که بعد از حادثه چرنوبیل عملا صنعت هسته‌ای‌شان رو به نابودی بوده؛ اما ایران این کشور را با این قرارداد به نوعی احیا کرده ولی تکمیل این نیروگاه تا سال 90 ادامه داشته است. هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد که قرار است تا 16 سال ایرانی‌ها وعده تکمیل این نیروگاه را بشنوند. البته ناگفته نماند که پیشتر در اوایل سال ۱۳۶۸ با سفر مرحوم ‌ها‌شمی‌رفسنجانی، رئیس‌جمهور وقت به روسیه، موافقتنامه همکاری هسته‌ای میان دو کشور تدوین شد و متعاقب آن در ۲۴ اوت سال ۱۹۹۲ (۲ شهریور ۱۳۷۱) موافقتنامه کاملی از همکاری‌های هسته‌ای ایران و روسیه امضا شده بود. ماجرای تحویل اس‌300 ها نیز یکی دیگر از موارد و نمونه‌های این بد‌عهدی است. اواخر سال 2007 بود که بین مسکو و تهران یک قرارداد 800 میلیون دلاری به نام خرید سامانه موشک‌های اس300 بسته شد. ایران بخشی از مبلغ آن 800 میلیون دلار را به روس‌ها داد و اما خبری از آنها نشد. سپتامبر 2010 یعنی سه سال پس از آن قرارداد، پوتین همسو با کشورهای غربی، قطعنامه 1929 را که علیه ایران صادر شده بود، به‌طور پنهان حمایت کرد و به‌خاطر آن قرارداد تحویل اس300 را هم به تعلیق انداخت. آوریل 2015 بعد از آنکه توافق هسته‌ای ایران و غرب به ثمر نشست، روس‌ها گفتند دیگر تعلیق تحویل اس300 موضوعیتی ندارد، برای همین هم، خبر لغو ممنوعیت ارسال اس‌300 به ایران از سوی روسیه اعلام شد. این تاخیرها و بد‌قولی‌ها از سوی روسیه همچنان ادامه داشت تا اینکه بعد از سال‌ها بخش‌هایی از اس‌300 تحویل ایران داده شد؛ آن هم در حالی‌که روسیه به فکر فروش اس‌400‌ها‌ی پیشرفته‌تر به کشورهای همسایه ایران افتاده بود. روسیه در مورد قراردادهای سوخو 30 نیز تاخیرها و بد‌عهدی‌های مشابهی داشت؛ استفاده این کشور از پایگاه هوایی نوژه همدان در تدارک حملاتی علیه داعش در سوریه، که مجلس وقت از آن بی‌اطلاع بود، یکی دیگر از موارد عجیب به شمار می‌آید. در این میان اما ماجرای نقش منفی و عدم‌تمایل روس‌ها به تصویب برجام، که در فایل‌صوتی منتشر شده ظریف از سوی وزیر خارجه ایران در موردش سخن گفته شده است، یکی از موارد قابل‌تامل دیگر بوده است. ظریف در اظهاراتش ادعا می‌کند در زمان‌هایی که برجام داشت به نتیجه می‌رسید روس‌ها تلاش کردند بندهایی را در برجام تغییر دهند و از این طریق چه‌بسا مانع به ثمررسیدن آن شوند. او حتی به غیبت وزیر خارجه روسیه‌ در زمان اعلامیه برجام و عکس یادگاری وزرای خارجه 5+1 اشاره می‌کند که این هم خود یکی دیگر از نشانه‌های نارضایتی پنهان روس‌ها بوده است. روسیه البته که در زمان تصویب قطعنامه‌های چندگانه علیه‌ ایران نیز با سکوتش عملا دست تهران را بیشتر در پوست گردو گذاشته بود. در زمان خروج ترامپ از برجام نیز کسی نمی‌تواند شانه خالی کردن دومین شرکت بزرگ نفتی روسی یعنی لوک‌اویل را از مسئولیت‌هایش در قبال ایران فراموش کند. لوک‌اویل یکی از نخستین شرکت‌هایی بوده که به دلیل تحریم‌های آمریکا ایران را ترک و به آن همه وعده و سرمایه‌گذاری پشت کرده است. این در حالی بود که لوک‌اویل پیشتر هم عملیات اناران را در نیمه دهه هشتاد به دلیل تحریم‌ها متوقف کرده بود و این بار هم بعد از خروج ترامپ از برجام وعده‌هایش را در ایران به فراموشی سپرد، جالب اینکه مقامات بازهم به روسیه و این شرکت اطمینان کرده و دل بسته بودند. همچنین‌ ماجرای واکسن‌های روسی نیز یکی دیگر از خلف وعده‌های روسی است؛ در حالی که بنا بود دو میلیون دوز واکسن روسی در ابتدای 1400 به ایران برسد و با روس‌ها توافق 60 میلیون دوز واکسن روسی نیز شده است. در چنین شرایطی بود که اعلام شد تنها یک میلیون از دومیلیون وعده روسیه محقق شده و همین موضوع سرنوشت آن 60 میلیون دوز واکسن را با اما‌و‌اگر روبه‌رو ساخته است. این هم یک نمونه به‌روز شده دیگر از خلف‌وعده‌های روسیه محسوب می‌شود. از این قبیل مثال‌ها باز هم می‌توان یافت، از همین رو جهانگیری و باقی مقامات خود نیز به خوبی می‌دانند این نخستین‌بار نیست که روس‌ها در تعهدات‌شان بدعهدی کرده‌اند و از همین‌رو جای تعجب هم ندارد، اما آنچه جای تعجب دارد توافقات بلند‌مدت با روسیه‌ای است با این سوابق .