| کد مطلب: ۱۰۱۸۵۸۶
لینک کوتاه کپی شد

زمین‌های ایران در تصرف فرونشست

محمدرضا محبوب فر کارشناس بحران‌های محیطی

ایران به طور سالیانه ۲۰ میلیارد مترمکعب از ذخایر استراتژیک خود را مصرف می‌‏کند، این در صورتی است که میزان جایگزینی آب‏‌های استحصال شده از ذخایر زیرزمینی هم وجود ندارد. برداشت بی‌‌رویه از آب‏‌های زیرزمینی از جمله دلایل فرونشست زمین در کشور ما محسوب می‌شود. اغلب برداشت‌های بی رویه از آب‌‏های زیرزمینی به نام توسعه تحت عنوان توسعه شهری، صنعت، کشاورزی و افزایش جمعیت رخ می ‏دهد. مسئولان افزایش جمعیت را مسبب توسعه می‌دانند، اما به دلیل اینکه این افزایش جمعیت و توسعه‏ های صورت‌ گرفته، ناپایدار و نامتوازن بوده‏ است به نابودی منابع آب و خاک منجر شده است. این نوع توسعه نه تنها توسعه به معنای واقعی نبوده است، بلکه ضد توسعه و توهم توسعه‏‌ای بیش نیست که آثار آن امروز به صورت کم آبی، بی برقی و فرونشست زمین ظاهر شده ‏است. در حال حاضر شرکت‏‌های وابسته به سازمان‌‌ها، نهادها و وزارتخانه‌‌ها مانند وزارت نیرو، صنعت و معدن، نفت و… بدون انجام مطالعات زمین ‌شناسی، هواشناسی، پوشش گیاهی، ژئوتکنیک و بی‌توجه به تحلیل‏‌های پایداری و طرح ‏های پایدارسازی که باید در بررسی طرح‌های رانش زمین ارائه گردد، به نگارش طرح‏‌های توسعه و پیاده‌سازی چنین طرح‌هایی اقدام می‌‌کنند. یکی از جنبه‌‏های توسعه اقداماتی مانند: ایجاد جاده، راهسازی، ایجاد شهرک ‏های مسکونی اقماری و صنعتی است که نتیجه این اقدامات به صورت نابودی منابع طبیعی کشور از جمله آب و خاک پدیدار شده است. آثار دومینویی خسارت به منابع طبیعی کشور هم تحت عنوان فرسایش خاک و فرونشست زمین در کشور ایران اتفاق می‌‏افتد. اکنون فرونشست مختص تهران، مناطق مرکزی ایران مانند یزد و کرمان و اصفهان نیست بلکه اکنون فرونشست شدید در دشت‏‌های کشور مشاهده شده است. متاسفانه بیش از ۶۰ درصد از روستاها و مناطق شهری در معرض فرونشست شدید زمین قرار دارند و دولت، سازمان حفاظت محیط ‌زیست و سایر وزارتخانه‏‌ها، سازمان ‌ها و ادارات اقداماتی انجام نمی‌‌دهند و هنگامی که هزاران نفر به طور مثال در صورت وقوع زلزله و رانش زمین و فرورفتگی زمین مهاجرت کرده و کار و زندگی خود را از دست دادند، این مسئولان از این اتفاقات به عنوان بلا و حوادث طبیعی یاد می‏‌کنند. درحال حاضر وضعیت فرونشست زمین در تهران و مناطق مرکزی کشور از غرب گرفته تا جنوب وضعیت نگران‌کننده‌‌ای پیدا کرده است به طوری که فرونشست با تشدید بیابان‌‌زایی در مناطق شمالی پدیدار شده است و اکنون تخلیه اضطراری مناطق مسکونی، صنعتی و تجاری گرفتار فرونشست در شهرهای تهران، اصفهان و شهرهای شرقی کشور مانند سیستان و بلوچستان، بوشهر، هرمزگان شدت یافته است. می‏‌توان گفت کل مناطق جغرافیایی ایران تحت تاثیر فرونشست زمین قرار گرفته است. در حال حاضر حداقل ۵۶ میلیون نفر از جمعیت کشور در ۱۸ استان در معرض خطر فرونشست زمین قرار دارند. استان ‌‏های در خطر فرونشست برحسب اولویت، استان‏های اصفهان، تهران، کرمان، خراسان رضوی، البرز، فارس، یزد، همدان، مرکزی، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان شرقی، زنجان، قم، اردبیل، کردستان، آذربایجان غربی، خراسان شمالی و کرمانشاه هستند. در خط اول فرونشست زمین، شهر اصفهان قرار دارد، به طوری که در این استان تا بیش از ۲متر فرونشست زمین مشاهده شده است. در حال حاضر بیشترین فرونشست در استان اصفهان مربوط به زمین روستاهای مرق و مهیار در شهرستان شهرضا است که علت آن برداشت بی رویه آب‏‌های زیرزمینی توسط مافیای آب عنوان می‌شود. برداشت‌ها در این استان به صورتی بوده است که چاه‌های آب معمول خشک شده و چاه‌های عمیق از 500 متر تا 3000 متر برای استخراج آب های فسیلی و مصرف آب شرب و سایر مصارف حفر شده است. وضعیت در دشت‌های استان‌های کشور به صورتی است که آبی برای کشاورزی و محیط زیست را باقی گذاشته نشده است و همین مسأله باعث نگرانی ساکنین این مناطق شده است. البته از نظر تعداد واحدهای مسکونی آسیب پذیر، شهرهای استان خراسان رضوی وضعیت بدتری نسبت به سایر استان‏‌ها دارند. از جمله دلایل رانش زمین، فرونشست زمین است به طوری که اکنون نزدیک به ۳۰۰ نقطه روستایی در خطر رانش زمین هستند که وضعیت خطرناکی را نشان می‌‏دهد. مجلس شورای اسلامی اخیرا برای محیط زیست و آب‏ های زیرزمینی تصمیم خطرناکی را اتخاذ نموده است، به طوری که اجازه داده است که کشت برنج و سایر محصولات کشاورزی در این شرایط بی ‌آبی آزاد گذاشته شود. در حالی که پیش تر تصمیم مجلس مبنی بر کشت برنج در سه استان شمالی بود و در سایر استان‎‌ها ممنوع اعلام شده بود، اما اکنون لغو ممنوعیت کشت برنج و سایر محصولات کشاورزی آب بر در خارج از استان‏ های شمالی تصمیم خطرناکی است. از ۳۱ استان کشور، ۲۹ استان در معرض پدیده فرونشست هستند و باید گفت زمین در حال نشست و سقوط است. تصاویر ماهواره‌ای جدیدی که در ارتباط وضعیت فرونشست در ایران وجود دارد از وضعیت وخیم فرونشست زمین حکایت دارد و نشان دهنده این است که نیمی از دشت‏‌های کشور با فرونشست زمین مواجه هستند که به دلیل برداشت بی رویه آب‌‏های زیرزمینی این وضعیت رخ داده است. در مناطقی که دچار فرونشست شده است تغییرات اقلیمی به صورت کاهش بارش ‏ها و افزایش درجه حرارت رخ داده است. آنچه مسلم است؛ فرونشست زمین اکنون کشور را در حالت بمب ساعتی قرار داده است که هر لحظه زیرساخت ‏های اساسی و شریان‌های حیاتی و جان ساکنان ۲۹ استان را تهدید می‌کند.

ارسال نظر

هشتگ‌های داغ

آخرین اخبار

پربازدیدترین اخبار