چالش جوانی سازی جمعیت

طرح «جوانی جمعیت» که پس از 10 سال، از سوی مجلس تصویب و به شورای نگهبان ارجاع شده، خبر خوبی برای جوانان ایرانی است و اگر این طرح زودتر تصویب و اجرایی می‌شد، می‌توانست بسیار موثر باشد. متاسفانه به‌دلیل برداشت‌های نادرست در رابطه با بندهای مربوط به حذف غربالگری، این طرح با چالش روبه‌رو شده و حتی برخی از نمایندگان اعلام کرده‌اند از دستور کار مجلس خارج شده، درحالی‌که 99 درصد این طرح، جنبه رفاهی دارد و باید زودتر از اینها به شورای نگهبان می‌رفت. اگر این طرح با تعویق 10 ساله مواجه بوده به دلیل بار مالی سنگینی است که بر دوش دولت‌ها گذاشته و دولت‌ها به بهانه‌های مختلف از اجرای آن سر باز ‌زده است. بی‌شک اگر این طرح به‌خوبی اجرا شود، از نظر کیفی اقدامات بسیار خوبی در جهت رفاه جامعه صورت می‌گیرد، اما اگر مانند طرح‌های گذشته به صورت نصفه و نیمه اجرا یا پس از مدتی به حال خود رها شود، قطعا بی‌تاثیر و پرحاشیه خواهد بود. مسئولان ما دائم‌ از مشکل کاهش جمعیت صحبت می‌کنند، ولی طرحی را تصویب نمی‌کنند یا اگر طرحی به تصویب می‌رسد، در اجرای آن با مشکل روبه‌رو می‌شوند. بی‌توجهی به جمعیت در جامعه ایرانی در سطح مدیریتی، حقیقتی تلخ است و ما هنوز نمی‌دانیم اینگونه طرح‌ها در آینده راهگشا خواهد بود یا خیر، ولی وجود اینگونه طرح‌ها بهتر از دست روی دست گذاشتن و تماشای سالمند شدن جمعیت ایرانی است. ما در حوزه رشد جمعیت با چالش روبه‌رو نیستیم و این «سیاست‌های رشد جمعیت» است که با چالش روبه‌رو شده؛ سیاست‌هایی که در راستای افزایش جمعیت جوان و مولد قرار است اجرایی شود، سال‌هاست روی کاغذ مانده و دولت‌ها از اجرای آن سر باز می‌زنند. دلیل عدم‌اجرای درست این طرح‌ها، همان‌طور که در بالا به آن اشاره کرده‌ام، نخست بحث بار مالی است که به دولت‌ها تحمیل می‌‌شود و دوم اینکه حجم آنها به‌قدری زیاد است که بررسی بند بند طرح‌ها نیاز به زمان طولانی دارد تا ببینند با سایر قوانین مغایرت دارد یا خیر. با این حال همه نگران کاهش نرخ باروری در ایران هستند و حتی یکی از مسئولان گفته بود جمعیت ایران به 30 میلیون نفر خواهد رسید! درحالی که به اعتقاد نگارنده این سطور، بعید است چنین اتفاق رخ بدهد، چون تجربه کشورهای دیگر نشان می‌دهد اگر نرخ باروری ما از 7/1 سقوط شدیدی داشته باشد، به 5/1 خواهد رسید و پایین‌ترین نخواهد آمد. پس نگرانی اصلی در ارتباط با سالخوردگی جمعیت ایران است و اگر جمعیت به سمت سالخوردگی برود، مرگ و میر بیشتر خواهد شد. اما این موضوع نیز راهکار دارد. یک جوان اگر امروز به دنیا بیاید و در 20 سالگی به کشور دیگر مهاجرت کند، همه سرانه هزینه‌ و بودجه‌هایی که برای او صرف شده، نصیب کشور دیگری می‌شود. اگر ما معتقدیم باید سیاست‌هایی در رابطه با فرزندآوری اتخاذ کنیم، باید سایر سیاست‌های دیگر مثل تقویت زیر‌ساخت‌ها، کیفیت زندگی، شرایط اقتصادی و اجتماعی نیز بهبود یابد تا آن جوان از مهاجرت دائم پرهیز کند. از سوی دیگر ما باید مرگ‌و‌میرهای زودهنگام در قشر جوان را که در جاده‌ها، بر اثر آلودگی هوا، اعتیاد و... رخ می‌دهد، به حداقل برسانیم. در این صورت می‌توانیم ادعای مدیریت صحیح جمعیتی داشته باشیم. بدون‌تردید مدیریت جمعیت یک بسته سیاسی است و فقط با فرزندآوری و غربالگری مشکلات آن برطرف نخواهد شد.