آلودگی صوتی؛ هدیه نامیمون زندگی شهرنشینی

چراغ قرمز می‌شود، می‌ایستد و به فکر فرو می‌رود، هنوز ثانیه‌ای از سبز شدن چراغ نگذشته که صدای ممتد بوق خودروها و موتورها او را کلافه می‌کند، اعصابش تحمل شنیدن این همه صدا را ندارد با صدای بلند می‌گوید، چه خبره، مگر سر می‌بری؟ همین یک کلمه شروع درگیری و نزاع است، بماند که درگیری و دهان به دهان شدن راننده خودرو با سایر رانندگان تمامی ندارد، بوق‌های ممتمد و آزاردهنده خودروها و موتورسیکلت‌ها هم که پشت چراغ سبز مانده اند، مزید بر علت می‌شود. بار دیگر چراغ قرمز می شود اما درگیری همچنان ادامه دارد، چراغ سبز شده و تنها چیزی که به گوش می‌رسد، باز هم صدای بوق است و بوق. روزانه بارها و بارها در کلانشهر تهران با این دست رفتارها مواجه می‌شویم، بارها گوش‌های ما صداهای ناهنجاری را تحمل می‌کند که بیشتر ریشه در صدای بوق موتورسیکلت‌ها و اگزوز آنها، صدای بوق خودروها، آژیر ماشین‌های اورژانس و آتش نشانی دارد. در بسیاری از موارد نیز شاهد هستیم که مردم تحمل یک ثانیه ایستادن پشت چراغ قرمز یا پیاده و سوار کردن خودروهای مسافری یا هر رفتاری که سبب اندکی معطلی آنها شود را ندارند، جالب است همان هایی که از این صداهای آزاردهنده شاکی می‌شوند، خودشان هم در جای دیگری، عامل آزار‌دهنده و ایجاد صداهای ناهنجار هستند. افزایش جمعیت، پیشرفت تکنولوژی و صنعتی شدن جوامع سبب شد تا موضوع آلودگی صوتی یا همان سرو صدا به یکی از مهمترین معضلات جامعه جهانی و انسان معاصر بدل شود مقوله‌ای که پیامد و آثار مخرب و نابودگری را بر سلامت جسمی و روانی افراد در کلانشهرها بر جای می‌گذارد. در واقع آلودگی صوتی که به صدای محیطی هم مشهور است به مجموعه‌ای از صداها گفته می‌شود که بر زندگی انسان و حیات وحش تاثیر منفی و آزار‌دهنده‌ای می‌گذارد. منبع این آلودگی بیشتر سیستم‌های حمل‌و‌نقل و دستگاه‌های صنعتی هستند. بخش‌های مرتبط با محیط‌زیست در شهرهای سراسر دنیا برای آلودگی صوتی حد مجاز تعیین می‌کنند که با واحد دسی‌بل سنجیده می‌شود. منابع تولید سر و صدا برپایه دسته‌بندی سازمان جهانی بهداشت به صنعت، ترافیک جاده ای، هوایی و ریلی، کارهای ساختمانی، دیوار صوتی تقسیم می‌شود.

پیامدهای مستقیم آلودگی صوتی

اما در کلانشهرها مهمترین عامل ایجاد آلودگی صوتی، سیستم حمل‌ونقل شهری به شمار می‌رود که استفاده از وسایل نقلیه مانند سواری، اتوبوس، کامیون و موتورسیکلت را دربرمی‌گیرد که با افزایش تعداد خودروها بر این معضل نیز افزوده می‌شود. کارشناسان حوزه شهری معتقدند ناراحتی‌های اعصاب و روان، کم‌حوصلگی، بدخوابی و بی‌خوابی، پرخاشگری، اضطراب، استرس، افزایش نزاع و بالا رفتن فشار خون از پیامدهای مستقیم آلودگی صوتی است. همچنین مطالعات نشان می‌دهد بیشتر ساکنان شهرها از افت شنوایی رنج می‌برند این در حالی است که حد مجاز آلودگی صوتی در شهرهای ایران و در پهنه‌های مسکونی برای بازه ۷ صبح تا ۱۰ شب برابر ۵۵ دسی‌بل و برای ۱۰ شب تا ۷ صبح برابر ۴۵ دسی بل است. برپایه اعلام سازمان جهانی بهداشت می توان از طریق اقدامات بهداشت عمومی شامل کاهش مواجهه با صداهای بلند، افزایش آگاهی درباره خطرات، توسعه و اجرای قوانین مربوطه و تشویق افراد به استفاده از دستگاه‌های حفاظتی از نیمی از موارد کم شنوایی جلوگیری کرد. اقدامات عملی مانند نصب موانع سر‌و‌صدای راه یا راه‌آهن، مدیریت حرکات پرواز در مکان‌های اطراف فرودگاه و کاهش سر و صدا از طریق لاستیک‌های بی‌صدا در وسایل نقلیه از جمله اقداماتی به شمار می‌روند که باید برای کاهش آلودگی صوتی از آنها استفاده کرد. افزایش فضاهای سبز در داخل شهرها نیز برکاهش صدا تاثیری مطلوب دارد. در حالی با آلودگی صوتی در کنار آلودگی هوا در شهر تهران دست و پنجه نرم می‌کنیم که کارشناسان گفته اند آلودگی صوتی در شهر تهران ۱۵ تا ۲۵ دسیبل فراتر از حد مجاز است و بیشترین سهم آلودگی صوتی در کلانشهر تهران ناشی از سیستم حمل‌و‌نقل موتوری است به طوری که موتورسیکلت‌ها به میزان ۸۳ دسی‌بل آلودگی صوتی تولید می‌کنند این در حالی است که میزان حد مجاز آن ۷۷ دسی‌بل است. در بسیاری از اتوبان‌های شهر تهران نیز خودروهای سواری صدایی بالاتر از ۸۱ دسیبل را ایجاد می کنند در حالی که استاندارد آلودگی صوتی برای خودروهای سواری ۷۴ دسیبل است. آمارها نشان می‌دهند سهم انتشار آلودگی صدا توسط موتورسیکلت‌ها ۴۹ درصد، خودروهای سواری ۳۰ درصد، ماشین‌های سنگین ۲۰ درصد و اتوبوس های شرکت واحد یک درصد است. در این بین برخی از مناطق تهران بیش از سایر مناطق دارای آلودگی صوتی است مانند منطقه ۹ و منطقه بازار تهران که گفته می‌شود میزان آلودگی صوتی این مناطق به ۷۰ دسیبل می‌رسد.

اهمیت کنترل آلودگی صوتی

مسعود تجریشی معاون محیط‌زیست انسانی سازمان حفاظت محیط‌زیست در تاریخ ۱۰ آبان ماه سال گذشته اعلام کرد: با توجه به اهمیت کنترل آلودگی صوتی، سازمان حفاظت محیط‌زیست با وزاتخانه‌های کشور و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در‌صدد جمع‌آوری اطلاعات و اندازه‌گیری آلایندگی صوتی هستند تا برنامه‌های کنترل مشخص و اجرا شود. به گفته وی آلودگی صوتی یکی از مسائلی است که در قانون هوای پاک به آن پرداخته شده است و از موضوعات مهم آن سلامت روحی و روانی جامعه است بر این اساس کارگروه مشترکی میان سازمان حفاظت محیط‌زیست و وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی تشکیل شد تا دو دستگاه روی صوت و عوارض ناشی از آن کار کنند، متاسفانه تاکنون در کشور بر روی آلودگی صوتی آنطور که باید کار نشده است. وی به اقدام دیگری در این زمینه اشاره کرد و افزود: یکی از منابع اصلی آلودگی صوتی به ویژه در کلانشهرها خودروها و حمل و نقل عمومی است از این رو در قانون هوای پاک به آن پرداخته شده است و قرار شد که با همکاری وزارت کشور اندازه‌گیری آلودگی صوتی خودروها در روند معاینه فنی مشخص شود که این کار از ماه آینده آغاز خواهد شد.

اطلاعات صوتی خودروهای برای معاینه فنی

تجریشی ادامه داد: در واقع بر اساس قانون هوای پاک سازمان محیط‌زیست باید حدود آلودگی صوتی را مشخص کند و آن‌را به وزارت کشور ارائه دهد که تاکنون این اقدام صورت نگرفته بود؛ چندی پیش در جلسه‌ای که با وزارت کشور داشتیم قرار شد اطلاعات صوتی خودروهایی که برای معاینه فنی می روند جمع آوری و در یک بانک نگهداری شود و در مدت چهار ماه اطلاعات جمع آوری شده بررسی و سپس درباره اندازه‌گیری آلایندگی صوتی تصمیم گیری شود. وی اظهار داشت: وزارت کشور درخواست کرد که حداقل به مدت یک سال گزینه آلودگی صوتی در معاینه فنی خودروها لحاظ نشود چون ممکن است تعداد زیادی از خودروها قادر به پاس کردن آن نباشند و نارضایتی ایجاد شود بنابراین پیشنهاد شد که فعلا صوت در معاینه فنی اعمال نشود اما اطلاعات در این زمینه جمع‌آوری و در بانکی نگهداری شود و بعد از آن تحلیل آماری بر روی آن صورت گیرد تا بفهمیم که آستانه تحمل چقدر است و بر اساس آن برنامه‌ریزی کنیم.

تهران در صدر بالاترین آلودگی صوتی

براساس جدیدترین پژوهش‌های مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهری که ۱۸ شهریورماه سال گذشته اعلام شد، تهران به دلیل تردد تعداد بالای وسایل نقلیه در صدر جدول شهرهای دارای آلودگی صوتی کشور قرار دارد. بر اساس مطالعات انجام‌شده توسط شرکت کنترل کیفیت هوای تهران مشخص شد در خیابان‌ها و اتوبان‌های شهر تهران نزدیک به ۴۷.۸ درصد خودروهای سواری صدایی بالاتر از ۸۱ دسیبل ایجاد می‌کند،‌ در حالی که استاندارد آلودگی صوتی برای خودروهای سواری ۷۴ دسی‌بل است. دومین منبع صدا بعد از خودروهای سواری در حال حاضر موتورسیکلت‌هاست، اگزوز این وسایل نقلیه پرسروصدا بدون‌استفاده از سایلنسر صدایی بیش از ۹۰ دسیبل ایجاد می‌کند. در مناطق مرکزی شهر تهران تعداد موتورسیکلت‌ها به مراتب بیشتر است و با توجه به تردد بیش از سه میلیون خودرو در شهر تهران، این شهر از لحاظ آلودگی صوتی در صدر جدول شهرهای دارای آلودگی صوتی کشور قرار دارد. با اندازه‌گیری‌ها و مدل‌سازی‌های انجام شده توسط واحد مدیریت و پایش آلودگی صدا، مقادیر تراز صدا در بدنه بزرگراه‌های تهران در حدود ۷۰ تا۸۰ دسیبل A است، تاکید کرد: بر این اساس ۱۵ دسیبل از حد مجاز مناطق مسکونی یعنی ۵۵ دسی‌بل A بالاتر است؛‌ این وضعیت برای مراکز درمانی و آموزشی بسیار بغرنج‌تر است.

مجازات ایجاد آلودگی صوتی با وسائل نقلیه

مجازات آلودگی صوتی خودرو برای تمام خودروهایی که به هر نحوی آلودگی صوتی ایجاد می کنند، مطابق کد تخلف ۲۱۲۵ اعمال می شود و منجر به ثبت جریمه خودرو خواهد شد. بر اساس قانون تمامی وسایل نقلیه از جمله خودروهای سواری، موتورسیکلت، کامیون، اتوبوس و مینی‌بوس در صورت تولید صدای نامتعارف یا ناهنجار و ایجاد آلودگی صوتی، خلافی با پلاک دریافت خواهند کرد. براساس ماده ۲۹ قانون هوای پاک، ایجاد هرگونه آلودگی صوتی توسط منابع ثابت و متحرک، ممنوع است. در مورد منابع‌ ثابت، مرتکب به جزای نقدی درجه هفت موضوع ماده(۱۹) قانون مجازات اسلامی محکوم می‌شود. جزای نقدی درجه هفت موضوع ماده(۱۹) قانون مجازات اسلامی: جزای نقدی بیش از ۱۰ میلیون تا ۲۰ میلیون ریال است، براساس تبصره ۱ نیروی انتظامی مکلف است راننده وسایل نقلیه موتوری را برای بار اول ملزم به پرداخت جریمه نقدی معادل یک میلیون ریال، در صورت تکرار برای بار دوم به پرداخت دوبرابر جریمه مذکور و در صورت تکرار بیش از دوبار، به پرداخت جریمه نقدی معادل سه میلیون ریال محکوم نماید.

مصادیق آلودگی صوتی خودرو

تولید هر نوع صدای نامتعارف و یا ناهنجار از وسیله نقلیه موتوری، ایجاد صدای نامتعارف از لوله اگزوز، نصب سیستم‌های صوتی قوی با صدای بلند روی خودرو، بوق‌های شیپوری، نصب بلندگو در خودرو و تولید صدای نامتعارف از اگزوز موتورسیکلت. همچنین پلیس در صورت مشاهده وانت بارهایی که با نصب بلندگو اقدام به فروش اقلام مختلف همچون میوه و سبزی می‌ کنند، با آنها برخورد خواهد کرد.