بایدن در تنگنای«امنیت ایران و منطقه» در دوران رئیسی؟

دیگر نمی‌توان امنیت را معطوف و محدود به تحولات نظامی و وقوع جنگ‌ها کرد. با در نظر داشتن این نکته باید پذیرفت که وضعیت ایران در سال ۱۴۰۰ متفاوت از دهه 80 و 90 است. این شرایط جدید بر تعیین اقتضائات امنیتی داخل کشور در چهار سال پیش‌روی دولت رئیسی اثرگذار است. به همین انتخابات اخیر نگاه کنید. کاهش جدی میزان پایین مشارکت و نیز آرای باطله هشدار جدی است. چرا؟! چون امنیت روانی تک تک افراد و به موازاتش امنیت روانی کل جامعه و ملت تحت‌الشعاع قرار گرفته است. شرایط برای تامین حس ثبات و امنیت روانی مردم فراهم نیست. بنابراین ایران هم با دقت بیشتری سعی می‌کند وضعیت را به‌گونه‌ای مدیریت کند که شاهد تشدید قهر مردم نباشد. مضاف بر اینکه مسائل اقتصادی و چالش‌های معیشتی در کنار تداوم شیوع کرونا یک بحران فراگیر را برای کشور ایجاد کرده است که یقینا در آینده‌ای نزدیک امنیت کل کشور را درگیر می‌کند. همه اینها در تصمیم‌گیری‌های دولت و حاکمیت در چهار سال پیش‌رو بسیار موثر است. لذا دولت و کابینه رئیسی برای بازگشت امنیت روانی مردم باید فکری کند. در عین حال چون نهادهای حاکمیتی تمام حیثیت و آبروی خود را روی دولت ابراهیم‌ رئیسی سرمایه‌گذاری کرده‌اند، لذا حمایت همه‌جانبه خود را در چهار سال پیش رو از این دولت خواهند داشت. چون اگر این دولت نتواند مشکلات کشور را حل کند مطمئن باشید هیچ دولت دیگری نمی‌تواند از پس این چالش‌ها و معضلات برآید. پس قطعاً ۴ و یا هشت سال پیش رو سال‌های تعیین‌کننده‌ای برای امنیت داخلی کشور خواهند بود. عربستان سعودی و به‌تبع آن کشورهایی مانند بحرین، مصر و امارات متحده عربی سعی می‌کنند مساله ایران‌هراسی را در منطقه و جهان تشدید کنند. در سایه این نکته و نگاه، عربستان همواره سعی می‌کند نیروهای حوثی و انصارا... را مهره‌های ایران در جنگ یمن قلمداد کند و همه ناآرامی‌های عربستان و کل منطقه را به ایران نسبت دهد، در صورتی که اگر حتی بپذیریم در ابتدای جنگ یمن شاهد برخی حمایت‌های ایران بوده‌ایم، اما اکنون نیروهای حوثی و انصارا... به چنان تعیین‌کنندگی‌ای رسیده‌اند که مستقل از نگاه ایران تحولات نظامی و دیپلماتیک را پیش می‌برند. اگر عربستان سعی می‌کند جنگ یمن را به روابط خودش با ایران گره بزند، نعل‌وارونه زده است، چرا‌که ایران دیگر تعیین‌کنندگی گذشته را بر حوثی‌ها ندارد. اینجا تنها رفتار تعیین‌کننده به توقف تجاوز عربستان و تلاش برای مذاکره با انصارا... باز‌می‌گردد. اما با این اوصاف و به‌رغم نکات گفته شده معتقدم که اگر جنگ یمن باز هم ادامه پیدا کند شرایط امنیتی منطقه روز به روز وخامت بیشتری پیدا خواهد کرد. یعنی کماکان فضای امنیتی بین ایران با کشورهای حوزه خلیج فارس در دولت سید‌ابراهیم رئیسی هم وجود خواهد داشت و حتی تشدید هم پیدا می‌کند. قطعاً یکی از پارامترهای تعیین‌کننده امنیت در خاورمیانه به‌شدت تقابل ایران و اسرائیل بازمی‌گردد. یعنی همواره نوع و شدت تقابل تهران و تل‌آویو در سمت و سودهی به امنیتی غرب آسیا اثرگذار است. لذا در یک نگاه کلی چون دولت سید‌ابراهیم رئیسی در یک منتهی‌الیه گرایش راست رادیکال قرار دارد و در آن سو دولت بنت و لاپید هم نگاهی تند‌تر از نتانیاهو دارد، مناسبات امنیتی ذیل تقابل ایران و اسرائیل، هم در پرونده فعالیت‌های هسته‌ای و هم در رابطه با نفوذ منطقه‌ای و توان موشکی ایران تداوم و حتی تشدید پیدا می‌کند. یعنی همانگونه که در هشت سال گذشته دولت روحانی اقداماتی از سوی اسرائیل برای کارشکنی و توقف در پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران و همچنین نابودی برجام در دستور کار موساد بوده است، همین نگاه حتی با شدت بیشتر در چهار سال پیش‌روی دولت رئیسی در دستور کار دولت جدید بنت خواهد بود. در طول سال‌های گذشته همواره هرگونه خرابکاری و ترور در حوزه هسته‌ای ایران به اسرائیل بازمی‌گردد، نشان می‌دهد احتمالا دولت بنت هم از همین ابتدا بنا را بر امنیتی کردن هر چه بیشتر فضا با ایران در ابعاد مختلف گذاشته است. ضمن اینکه مانند دولت نتانیاهو از هر تلاش دیپلماتیکی برای عدم احیای برجام هم استفاده می‌کند. پس چهار سال پیش روی دولت رئیسی وضعیت امنیتی بدتر هم خواهد شد. البته باید دید که دولت و کابینه متزلزل و شکننده لاپید - بنت هم تا چه زمانی می تواند به حیاتش ادامه دهد؟