رشد جمعیت «صفر»‌ نخواهد شد

تحــولات جمعیتــی با تــوجه به ویژگی‌های اقتصادی، اجتمــاعی و سطح توسعه دانش در جامعه رخ می‌دهد و اساسا در تعاریف جمعیت‌شناسی مفهوم بحران دائمی وجود ندارد. در یک و دو قرن روندهای جمعیتی در تمام کشورها مسیرهایی را در بستر توسعه‌های اقتصادی و اجتماعی با تقدم و تاخر طی کرده‌اند. بنابراین چالش‌ها یا مسائل جمعیتی درست است، اما «بحران» عبارت درستی برای روندهای جمعیتی است. تمام شواهد نشان می‌دهد تمام جوامع انسانی علاقه‌مند به حفظ دستاوردهای توسعه هستند. در اولین برنامه توسعه اقتصادی و اجتماعی بعد از انقلاب و از سال 1368 تنظیم خانواده در درون جامعه جا پیدا کرد، زیرا جامعه خواستار حفظ توسعه بود. در اواسط دهه 60 متوجه رشد انفجاری و بی‌سابقه جمعیت در سطح بین‌المللی بودیم که تصمیم به تعدیل این رشد گرفته شد. بنابراین همچنان در راستای توسعه قدم برداشتیم. اگر رشد دهه60 همچنان ادامه داشت اکنون جای 80 میلیون نفر 160 میلیون جمعیت داشتیم. جمعیت ایران به دلیل رشد انفجاری جمعیت در دهه 3،40، 50 و 60 و در کمتر از یک قرن هشت برابر شد. در واقع در سال 1300 جمعیت به زحمت به 10 میلیون نفر می‌رسید، اما امروز جمعیت ایران بیش از 80 میلیون است. اینکه در کمتر از یک قرن جمعیت یک کشور هشت برابر شود، بی‌سابقه است. اگر تمهیدات در راستای توسعه در دهه 60 رخ نمی‌داد، امروز 160 میلیون جمعیت داشتیم. بنابراین امیدوارم با درایت و نگاه کارشناسی به روندهای جمعیتی توجه شود تا نوسانات جمعیتی همچنان در راستای توسعه بمانند. در دهه 80 میزان باروری(میانگین زنده‌زایی زنان تا پایین دوره باروری) کل به 8/1 دهم رسید. البته شرایط اقتصادی و اجتماعی نیز بی‌تاثیر نبود، در دهه 80 رشد اقتصادی منفی داشته و سن ازدواج افزایش یافت.میانگین سن ازدواج تا اواخر این دهه در مردان 28 سال و در زنان 24 سال بود. در واقع رشد منفی اقتصادی نیز در باروری زیر سطح جانشینی موثر بود، اما جامعه نسبت به مسائل هشیار است و در میزان 8/1 متوقف نماند و از این میزان نیز پایین‌تر نرفت. امروز شرایط سرشماری 1390 تا 95 نشان می‌دهد میزان باروری نزدیک به 1/2 است و احتما تا 5/2 پیش می‌رود، بنابراین وضعیت قابل‌قبول و متعادلی برای سطح باروری داریم. اگر به 1/2 برسیم به تعادل جمعیتی رسیده‌ایم که اگر شکر وضعیت نکنیم ناشکری کرده‌ایم. اکنون تا دو دهه آینده رشد جمعیت بالای یک درصد داریم و اگر باروری زیر سطح جانشینی بیاید 50 سال بعد رشد جمعیت منفی یا صفر می‌شود. مسئولان از دهه 80 تا 1440 در تلاش برای افزایش باروری بالای سطح‌جانشینی خواهند بود و کشور در این صورت قطعا در ورطه رشد جمعیت منفی یا صفر نخواهد افتاد.