توافق 25 ساله، موتور محرکه احیای برجام

موتور محرکه تلاش‌های اخیر اعضای برجام با محوریت آلمان، فرانسه و انگلستان و مضافاً آمریکا برای بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای به اقدام تهران و پکن در امضای سند جامع همکاری‌های راهبردی ۲۵ ساله بازمی‌گردد. چرا که تمام این تحرکات و تلاش‌های اروپا و آمریکا برای تداوم حیات توافق هسته‌ای درست بعد از امضای سند همکاری های ایران و چین اوج پیدا کرد. باید گفت که تمام این تلاش ها عملاً برای عدم عملیاتی شدن مفاد این سند است. درست است که ایران به منظور تقابل و تحریم ها روند تصویب و امضای این سند را تسریع کرد، ولی حتی اگر ترامپ به کاخ سفید راه پیدا نمی‌کرد و یا این اقدامات را طی چهار سال گذشته در قبال برجام انجام نمی داد و توافق هسته‌ای کماکان به حیات خود ادامه می‌داد. به نظر می رسید که این سند در نهایت در دستور کار تهران و پکن قرار می‌گرفت، البته شاید با یک پروسه طولانی‌تر و در یک بازه زمانی بلند مدت تر. بنابراین اکنون که تلاش ها برای احیای برجام و لغو تحریم ها افزایش پیدا کرده حتی اگر به نتیجه ملموس برسد، با تجربه ای که جمهوری اسلامی ایران در قبال اقدامات دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ در قبال برجام و نیز عکس العمل جو بایدن طی سه ماه جاری پیدا کرده است، عملیاتی کردن مفاد این سند را در دستور کار قرار خواهد داد، خصوصا که دولت حسن روحانی در ماه‌های پایانی حیات خود قرار دارد و به باور بسیاری از کارشناسان دولت آتی بعد از انتخابات سال جاری یک دولت اصولگرای رادیکال و یا نظامی است که تلاش جدی برای عملیاتی کردن نگاه به شرق دارد. البته در شرایط تحریم، هم چین و هم ایران با موانع زیادی برای عملیاتی کردن مفاد این سند مواجه هستند. بنابراین در این وضعیت نمی‌توان به آینده سند ۲۵ ساله امیدوار بود. اتفاقا از این روست که وانگ ای، وزیر امور خارجه چین در سفر هفته گذشته به ایران برای امضای این سند مواضعی در خصوص تعدیل تنش بین تهران و واشنگتن را در دیدار با روحانی مطرح کرد. چرا که به باور خود چینی‌ها نیز قطعاً تداوم این شرایط نمی‌تواند به نفع پکن باشد. شاید از همین روست که چینی‌ها هم در کنار آلمان، فرانسه و انگلستان خواهان حل و فصل هر چه سریع‌تر توافق هسته‌ای و احیای برجام هستند. کما این که مشابه همین تلاش در خصوص روسیه نیز صدق می کند. به هر حال بحرانی‌‌تر شدن پرونده فعالیت‌های هسته‌ای ایران، نه تنها مطلوب نگاه اروپایی‌ها و آمریکا نیست که حتی منافعی را هم برای روسیه و چین در پی ندارد. لذا طبیعی است که چینی‌ها هم فارغ از مفاد سند همکاری‌های راهبردی ۲۵ ساله به دنبال حل و فصل هرچه سریع‌تر برجام و احیای آن باشند. چون ذیل این شرایط امنیت روسیه و به طریق اولی چین را هم درگیر خواهد کرد. به هر حال نباید فراموش کرد که چین بزرگ‌ترین مشتری نفت و گاز در جهان است که عمده منابع خود را از خاورمیانه و خلیج فارس تامین می کند. پیرو این مهم تداوم و افزایش امنیت در این منطقه به منظور تامین انرژی چین تا حد بسیار زیادی به تعدیل مناقشه و تنش ایران و ایالات متحده آمریکا بازمی‌گردد که نقطه آغازین ان احیای برجام خواهد بود. پس طبیعی است که چینی ها هم به دنبال احیای توافق هسته‌ای باشد. از طرف دیگر قطعاً بازگشت آمریکا به برجام و لغو تحریم‌ها مسیر بسیار هموارتری را پیش روی پکن برای عملیاتی کردن مفاد سند همکاری‌های ۲۵ ساله قرار خواهد داد.