احياي برجام عمل مي خواهد؛ نه حرف

آرمان ملی- علیرضا پورحسین: در روزهایی که به نظر می‌رسد تمامی کشورها به این نتيجه رسیده‌اند که احیای برجام یک امر ضروری و اجتناب‌ناپذیر است و یک موقعیت منحصر‌به‌فرد پیرامون برجام وجود دارد و اهداف استراتژیک در همزمانی هستند و دلایلی برای خوش‌بینی وجود دارد، روز سه‌شنبه جلسه‌ای مهم پیرامون آن برگزار می‌شود. با این وجود تلاش‌ها برای پرداختن به این موضوع موانع زیادی را نیز نمایان کرده که باید از طریق تلاش‌های مشترک از بین بروند. این روند تقریبا زمانی به صورت جدی‌تر در دستور کار قرار گرفته که تمامی طرف‌های برجام به این باور رسیده‌اند که تنها راه تقویت عدم‌اشاعه و کاهش تنش‌ها در منطقه خلیج‌فارس حفظ و تقویت برجام است. امری که امروز به نظر می‌رسد نیازمند اقدامی عملی از سوی آمریکاست تا شروع آن ملموس شود و ایران در مقابل به تعهدات خود بازگردد. اقدامی که هنوز با رفتار پرابهام دولت بایدن شکل نگرفته است و شاید جلسه روز سه‌شنبه کمیسیون مشترک برجام نقطه عطفی در این عرصه باشد؛ زیرا پس از مدت‌ها تمامی طرفین برجام باز هم دور یک میز جمع شده و فرصتی مغتنم برای گفت‌وگو فراهم شده است. در راستای بررسی این مساله «آرمان ملی» گفت‌و گویی با امیرعلی ابوالفتح، تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل داشته است که در ادامه می‌خوانید.
چشم‌انداز شما از توافق ایران و آمریکا در روزهای آتی چیست؟
اقداماتی که در چند ماه اخیر از سوی آمریکا رقم خورده است، سبب شده تا زمانی که اتفاقی در عمل رخ نداده است، نتوانیم خوش‌بین باشیم. فضای روانی در روزهای اخیر و همچنین لحن مقامات آمریکایی در همین راستا بهتر شده است. باید توجه داشت که مسئولان ایران همواره خواستار اقدامی عملی بوده‌اند و تا این لحظه دولت بایدن کار مهمی نکرده است. آمریکا در این میان با دو رویکرد ممکن است به اقدامات خود ادامه دهد. آنها سقف خواسته خود را ممکن است بر این مبنا تنظیم کرده باشند که در ابتدا ایران به تعهدات خود پایبند باشد که ایران این اقدام را انجام نمی‌دهد تا تحریم‌ها برداشته شود. آمریکا در رویکرد دوم و در حداقل انتظاراتی که دارد، می‌خواهد به صورت گام به گام اقدام به رفع تحریم‌ها کند. ایران نسبت به این رویکرد نیز خوش‌بین نیست و ممکن است مورد پذیرش قرار نگیرد. بنابراین هر دو رویکرد نیز با اما و اگرهایی مواجه هستند. ایران خواهان لغو تمامی تحریم‌ها است و اگر در موضع خود تجدیدنظر نکند، تفاهم دور از انتظار خواهد بود. در مجموع طرفین باید در سیاست‌های خود تغییر ایجاد کنند که کمی دور از ذهن است. آمریکا بعید است تمامی تحریم‌ها را علیه ایران لغو کند. همین امروز نیز فشار بر بایدن در داخل آمریکا بسیار است و این امر کار را سخت می‌کند. شاید در ماه‌های آینده و با گذشت زمان و با توجه به جلسه روز سه‌شنبه کمیسیون مشترک برجام اتفاقات مثبتی رقم بخورد.
آمریکا برای نشان دادن حسن‌نیت خود چه باید بکند و چگونه مذاکرات به سرانجام خواهد رسید؟
گفت‌و‌گوهای غیرمستقیم همواره در ایام اخیر برقرار بوده و ایران از طریق اروپا با آمریکا ارتباط برقرار کرده است و اروپا نیز پیام‌های آنها را به ایران منتقل می‌کردند. در بستر مجازی و توئیتری نیز همواره صحبت‌هایی شده است و این گفت‌و‌گوهای غیرمستقیم همچنان ادامه دارد؛ گفت‌وگوهایی که ضرورت دارد عملیاتی شود. باید توجه داشت تا امروز حرکتی در حوزه عملیاتی در پرونده هسته‌ای ایران از سوی دولت بایدن انجام نشده است و همین امر سبب شده این گفت‌و‌گوها به نتیجه ختم نشود. پول‌های بلوکه شده ایران نیز هنوز وارد کشور نشده است. آنها در نخستین گام حداقل می‌توانستند با درخواست وام ایران از صندوق بین‌المللی پول موافقت کنند اما این اتفاق هم نیفتاد. حرف زدن به تنهایی کافی نیست و دردی را دوام نمی‌کند. تغییر لحن آمریکا باید وارد عمل آنها نیز شود. ایران دیگر حرف نمی‌خواهد و نیاز به اقدامات اجرایی دارد.
برخی بر این باور هستند که دولت بایدن سردرگم یا ابهام‌برانگیز رفتار می‌کند، آیا چنین امری واقعیت دارد؟
دولت بایدن نه سردرگم رفتار می‌کند و نه غیرشفاف؛ بلکه کاملا با برنامه پیش می‌رود. بایدن در زمانی که نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ایالات متحده بود یک مصاحبه با CNN به صورت مفصل داشت که امروز دقیقا طبق گفته‌های خود در آن مصاحبه عمل می‌کند و این به صورت مشخص واضح و آشکار است. در داخل ایران نوعی نگاه به‌وجود آمده که رفتار بایدن را ابهام‌برانگیز توصیف می‌کند؛ در صورتی که این‌گونه نیست. برخی دیگر تمایل داشتند دولت جدید به گونه‌ای دیگر رفتار کند اما این امر نیز به صورت کامل محقق نشد. با دقت بیشتر می‌توان فهمید که لحن آمریکایی‌ها نسبت به ایران عوض شده است. این یک تغییر کلی است و امروز حتی لحن آنها نسبت به عربستان سعودی نیز تغییر پیدا کرده است. جنگ، همکاری جهانی و حقوق بشر نیز موارد دیگری هستند که آمریکا در رابطه با آنها تغییر موضع داده است. آمریکا نیز در قبال عربستان لحن منتقدانه‌ای در پیش گرفته اما در عمل کار خاصی درباره حوزه حساسی همچون ایران نکرده است. نباید دچار خطا و اشتباه محاسباتی نسبت به آمریکا شویم. آنها به خوبی می‌دانند چه می‌کنند و چه می‌خواهند. اشتباه‌های محاسباتی سبب می‌شود سیاست گام به گام نیز محقق نشود. باید هوشیار بود زیرا آنها به خوبی می‌دانند چه می‌کنند و چه می‌خواهند. آمریکا با برنامه پیش می‌رود و در این عرصه نیز به راحتی امتیاز نمی‌دهد و ما نیز باید کاملا هوشیار باشیم زیرا عرصه برجام و گفت‌و‌گوهای پیرامون آن آسان نیست.