حضور آمریکا در نشست وین بلاتکلیف ماند

آرمان ملی- محمدهادی علیمردانی: نشست کمیسیون مشترک برجام در روز سه‌شنبه هفته جاری با حضور ایران و کشورهای 1+4 ادامه پیدا خواهد کرد. سخنگوی کاخ سفید اخیرا گفت‌وگوی غیرمستقیم با ایران را سازنده دانسته است. با ‌این‌حال مقامات سیاست خارجی ایران از عدم ‌تمایل کشور برای مذاکره مستقیم یا غیر‌مستقیم با آمریکا پیش‌از رفع تحریم‌ها خبر داده‌اند. همچنین با وجود تکذیب مقامات ایرانی، برخی از دیپلمات‌های آمریکایی بر حضور این کشور در نشست وین تأکید می‌کنند.
بن‌بست تنش‌زدایی
چند روز پیش نشست کمیسیون مشترک برجام با حضور ایران و کشورهای 1+4 برگزار شد. حواشی متعددی نیز پیرامون این نشست شکل گرفت. برخی از تحلیل‌گران سیاسی داخلی و خارجی بر این باور بودند که نماینده آمریکا می‌تواند در این نشست حضور یابد و زمینه گفت‌وگوهای ایران و آمریکا برای بازگشت ایالات متحده به تعهدات برجامی و توقف کاهش تعهدات ایران فراهم شود. ایران در ماه‌های اخیر در واکنش به خروج آمریکا از برجام، وضع تحریم‌های جدید و عمل نکردن اروپا به تعهدات خود مطابق متن برجام، تعهدات خود را کاهش داد و اجرای پروتکل الحاقی را نیز متوقف کرد. همچنین تصویب قانون «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از حقوق ملت» در پارلمان، روند کاهش تعهدات برجامی ایران در قطعنامه 2231 را تسریع کرد. اقدامی که خلاف ادعای برخی مقامات اروپایی و آمریکایی و رسانه‌های خارجی، تماما مطابق قانون انجام گرفت. در نقطه مقابل آمریکا نیز حتی پس از استقرار دولت بایدن تن به لغو یا تعلیق تحریم‌های ایران نداد و شروطی را از جمله مذاکره مجدد، برای بازگشت به برجام مطرح کرد که مشابه خواسته رئیس‌جمهوری سابق این کشور، دونالد ترامپ بود. همین امر روند تنش‌زدایی از روابط دو کشور را با مشکلاتی روبه‌رو کرد.
اول لغو تحریم‌ها
با وجود همه گمانه‌زنی‌ها از حضور آمریکا در نشست کمیسیون مشترک، این رویداد از سوی مقامات ایرانی تکذیب شد و سید عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه و نماینده ایران در کمیسیون مشترک، اعلام کرد: «آمریکا در هیچ نشستی که ایران در آن حضور داشته باشد، از جمله نشست کمیسیون مشترک برجام، حضور نخواهد داشت.» همین امر سبب شد تا این مسیر نیز برای بهبود روابط دو کشور مسدود باشد. شرط مقامات ایران برای بهبود روابط با آمریکا آن است که آمریکا پیش‌از مذاکره با ایران و هر اقدام دیگری در این زمینه، تحریم‌های ایران را مطابق متن برجام لغو کند. در‌همین‌راستا علی ربیعی سخنگوی دولت مورخ 12فروردین سال 99 اعلام کرد: « اولین قدم برای دولت آمریکا اعلام بازگشت به برجام و انجام تعهداتش است.»
گفت‌وگوی مستقیم با ایران
هنوز اما مسیرهای دیگری برای رفع چالش‌های موجود میان دو کشور وجود دارد. اخیراً جن ساکی سخنگوی کاخ سفید، در یک نشست خبری با تأکید بر سازنده بودن گفت‌وگوهای غیرمستقیم با ایران در وین اظهار کرد: «کاخ سفید مذاکرات غیرمستقیم با ایران را در وین به شکل بالقوه‌ای سازنده می‌داند اما درباره دیپلماسی کاملاً شفاف است و در حال حاضر نیز انتظار ندارد که گفت‌وگوهای مستقیم (با ایران) انجام شود.» همچنین روزنامه آمریکایی وال‌استریت نیز با اشاره به نشست آتی کمیسیون مشترک در روز سه‌شنبه 6آوریل نوشت: «ایران و آمریکا قرار است با هدف احیای توافق هسته‌ای 2015 در وین گرد هم جمع شوند. مقامات ارشد طرف‌های توافق هسته‌ای (شامل ایران، فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه، چین و اتحادیه اروپا) به همراه مقام‌های ارشد آمریکا قرار است از روز سه‌شنبه برای بحث درباره برجام در پایتخت اتریش گرد هم جمع شوند. بااین‌حال، نمایندگان هر دو کشور در این جلسه حاضر خواند بود. این نخستین دیدار رو در رو میان مقام‌های ایران و آمریکا از اواخر سال ۲۰۱۷ به شمار می‌آید. چندماه پس از آن، یعنی در مه 2018 دولت دونالد ترامپ به‌طور یک جانبه از توافق هسته‌ای خارج شد.» این ادعا همان موضوعی است که با استناد به سخنان نماینده ایران در کمیسیون مشترک برجام تکذیب شد.
مذاکره‌ای با آمریکا نداریم
با این حال جمعه‌شب گذشته سید عباس عراقچی در یک گفت‌وگوی تلویزیونی در همین زمینه گفت: «ما هیچ مذاکره‌ای با آمریکا نداریم چه مستقیم و چه غیر مستقیم، ما فقط با اعضای برجام مذاکره و گفت‌وگو می‌کنیم. همین اعضایی که الان به‌عنوان گروه 1+4 شناخته می‌شوند طرف گفت‌وگوهای ما خواهند بود و آن‌ها هستند که با طرف‌های دیگر هر طور که خودشان بخواهند می‌توانند صحبت کنند، ولی ما هیچ گفت‌وگویی چه مستقیم و چه غیرمستقیم با آمریکایی‌ها نداریم.» عراقچی در ادامه افزود: «از نظر ما هیچ طرح گام‌به‌گامی وجود ندارد و اصلا به نقشه راه احتیاج نداریم.»
حضور آمریکا در نشست وین؟!
اشاره عراقچی به طرح گام‌به‌گام، می‌تواند در پاسخ به ادعای جالینا پورتر معاون سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، مبنی‌بر وجود نشستی برنامه‌ریزی شده با حضور نمایندگان ایران و دیگر کشورها در وین در روز سه‌شنبه برای مذاکره پیرامون توافق هسته‌ای مطرح شد. پورتر روز جمعه مدعی شد که این مذاکرات بر «گام‌های هسته‌ای که لازم خواهد بود ایران در راستای بازگشت به پایبندی به مفاد برجام بردارد» متمرکز خواهد بود و در این مذاکرات مقامات آمریکایی در طرف دیگر محل مذاکرات خواهند بود، درحالی‌که مقامات انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، چینی و روسی با ایران دیدار خواهند کرد. پورتر بیان کرد که این مذاکرات با بحث پیرامون اقدامات لغو تحریم‌ها همراه خواهد بود که آمریکا باید برای بازگشت به پایبندی به برجام انجام دهد و این تأییدی است بر این موضوع که آمریکا درحال حاضر درحالی تخطی از توافق است.
مذاکره نمی‌کنیم
ادعای دو طرف آمریکایی و ایرانی درباره حضور یا عدم حضور آمریکا در نشست روز سه‌شنبه وین به طرز نمایانی دچار تناقض بوده و احتمالاً حقیقت ماجرا در روزهای آتی مشخص خواهد شد. سعید خطیب‌زاده سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، نیز در گفت‌وگو با شبکه پرس‌تی‌وی در واکنش به ادعای جالینا پورتر تصریح کرد: «همان طور که بارها گفته شده است، هیچ برنامه قدم به قدمی مدنظر نیست. سیاست قاطعانه جمهوری اسلامی ایران لغو تمام تحریم‌های آمریکاست، چه آن‌هایی که ترامپ پس‌از خروج از برجام (توافق هسته‌ای) اعمال کرد و چه آن‌هایی که برای اولین‌بار از جانب او اعمال شدند و همین‌طور تحریم‌هایی که تحت سرپرستی هر کسی اعمال شدند.»