پیامدهای زیست‌محیطی کووید ۱۹
کووید ۱۹ تأثیرات مثبت و منفی مختلفی بر محیط زیست گذاشته است. کاهش آلاینده‌ها و ذرات معلق از اثرات مثبت و آلودگی ناشی از ماسک و دستکش ازجمله مهمترین اثرات منفی این پاندمی هستند. بر اساس تحقیقاتی که مرکز ملی زیست‌فناوری آمریکا انجام داده، پس‌از شروع قرنطینه میزان ذرات معلق هوا ۳۵درصد و میزان دی‌اکسید نیتروژن ۶۰درصد کاهش یافته است. همچنین براساس تحقیقاتی که در سال ۲۰۲۰ میلادی انجام شد، قرنطینه عمومی موجب کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای در سراسر جهان شده است؛ اما به‌گفته محققان این تأثیرات زیست‌محیطی، موقتی است. از طرف دیگر شیوع بیماری موجب افزایش تقاضا برای استفاده از محصولات پلاستیکی یک‌بار مصرف برای بسته‌بندی و همچنین ماسک‌های پلاستیکی و دستکش شده است.
اکنون رها کردن ضایعات حاصل از این افزایش تقاضا در اماکن عمومی به یک چالش جدی زیست‌محیطی تبدیل شده است.
در پایان ماه فوریه سال گذشته (اسفند ماه ۱۳۹۸ خورشیدی) هنگام پاکسازی ساحل، در طول 100 متر از خط ساحلی هنگ‌کنگ ۱۰۰عدد ماسک مصرف‌شده جمع‌آوری شد. در سواحل دریای مدیترانه نیز نمونه‌هایی از شناور شدن تعداد زیادی ماسک مصرف‌شده مانند گروهی از عروس‌های دریایی در سطح آب گزارش شد.
با وجود آنکه این روزها میلیون‌ها انسان ملزم به استفاده از ماسک‌های صورت شده‌اند، درخصوص نحوه دورانداختن یا بازیافت این ماسک‌ها اطلاعات اندکی در اختیار شهروندان قرار گرفته است.
این در‌حالی است که با رفع تدریجی مقررات قرنطینه در کشورهای مختلف، شهروندان ماهانه به میلیاردها عدد ماسک صورت نیاز دارند. بدون استفاده از روش‌های مناسب برای دور ریختن این ماسک‌ها، بشر به‌زودی دچار یک فاجعه زیست‌محیطی می‌شود.
اغلب ماسک‌های صورت با استفاده از مواد پلاستیکی با عمر بسیار طولانی ساخته می‌شوند و ضایعات این ماسک‌ها در طبیعت صدها سال باقی می‌ماند. این وضعیت می‌تواند پیامدهای ناگواری را برای محیط زیست و ساکنان زمین داشته باشد.
ماسک‌هایی که در محیط زیست رها می‌شوند، ابتدا عامل انتقال ویروس کرونا به مأموران جمع‌آوری زباله هستند.
این در‌حالی‌ست‌که ویروس یادشده تحت شرایطی قادر است به مدت هفت روز روی سطوح پلاستیکی زنده بماند که در میان‌مدت و درازمدت، جانوران و گیاهان نیز دچار آسیب می‌شوند.
این حجم از ضایعات پلاستیکی می‌تواند محیط زیست جانوران را تغییر دهد و چرخه‌های طبیعی زیست‌بوم را برهم بزند. برخی‌از جانوران توانایی تشخیص قطعات پلاستیک از طعمه‌های خود را ندارند و درنتیجه در جریان تلاش برای خوردن پلاستیک جان خود را از دست می‌دهند. حتی اگر این جانوران زنده بمانند، به دلیل پُر شدن معده آن‌ها با ضایعات پلاستیکی هضم‌نشدنی، دچار سوءتغذیه می‌شوند.
جانوران کوچک‌تر هم ممکن است درون ضایعات پلاستیکی ماسک‌ها و دستکش‌ها به دام بیفتند و جان خود را از دست بدهند.
پلاستیک در گذر زمــان بـــه قطعات کوچک‌تری تقسیم می‌شود و هرچه بیشتر در محیط زیست باقی بماند، این قطعات کوچک‌تر می‌شوند، به‌این‌ترتیب ماسک‌های پلاستیکی ابتدا به میکروپلاستیک و سپس به نانوپلاستیک تبدیل می‌شوند. این ذرات و فیبرهای بسیار کوچک پلاستیک که از جنس پلیمرهای بسیار پایدار هستند به زنجیره‌های غذایی وارد می‌شوند.
تنها یک عدد ماسک صورت می‌تواند میلیون‌ها ذره را تولید کند که هریک از آن‌ها قابلیت انتقال ترکیبات شیمیایی و باکتری‌های مختلف به زنجیره غذایی و در نهایت به بدن انسان را دارد.
راهکار مقابله با آلودگی ناشی از ماسک‌ها
سازمان جهانی بهداشت در ماه مارس گذشته تخمین زد که برای مقابله با کووید ۱۹ تنها در مراکز درمانی، ماهانه ۸۹میلیون عدد ماسک لازم است. همچنین محققان دانشگاه کالج لندن میزان ماسک مورد نیاز شهروندان این کشور را سالانه ۲۴.۷ میلیارد عدد تخمین زدند. البته با استفاده از ماسک‌های شست‌وشوپذیر، تعداد ماسک‌های لازم، به‌شدت کاهش می‌یابد اما نحوه شست‌وشو و نگهداری از این نوع ماسک‌ها نیز تأثیر درخور توجهی بر محیط زیست باقی می‌گذارد.
کاهش پیامدهای مخرب ماسک‌ها بر محیط زیست
۱. از ماسک‌های شست‌وشوپذیر بدون فیلتر استفاده کنید و این ماسک‌ها را با استفاده از ماشین لباسشویی براساس دستورالعمل مربوط بشویید.
۲. همواره یک ماسک اضافی به همراه داشته باشید تا در صورتی که ماسک شما استفاده‌ناپذیر شد، ناچار به خرید یا استفاده از ماسک‌های یک‌بار مصرف نشوید.
۳. اگر از ماسک یک‌بار مصرف استفاده می‌کنید، آن را (درون یک کیسه) به خانه ببرید و درون سطل زباله دردار بیندازید. درصورتی که امکان انجام این کار را ندارید، ماسک را درون کیسه قرار داده و در سطل زباله عمومی بیندازید.
۴. ماسک‌های یک‌بار مصرف را درون سطل زباله‌های بازیافت‌پذیر نیندازید. این ماسک‌ها موجب تخریب تجهیزات بازیافت‌شده و یک خطر جدی برای کارکنان واحد بازیافت محسوب می‌شوند.
۵. به هیچ عنوان ماسک‌ها را در محیط اطراف رها نکنید.
از طرفی شیوع کووید ۱۹ سیستم حمل و نقل عمومی را از منظر شهروندان به یک گزینه نامناسب تبدیل کرده و در نتیجه احتمال استفاده از وسایل نقلیه شخصی را افزایش داده است. این رویکرد می‌تواند پیامدهای مطلوب شیوع کووید ۱۹ بر محیط زیست را کاهش دهد.
به‌طور‌کلی این پاندمی چشم‌اندازی جدید در مورد چگونگی نجات محیط زیست از تهدیدات بالفعل و بالقوه پیش روی ما قرار داده است. بسیاری از افراد متوجه کارآیی کلاس‌ها و جلسات مجازی شده‌اند و تصمیم به ادامه استفاده از این فناوری‌ها دارند. همچنین با درک نحوه اثرگذاری مثبت کووید ۱۹ بر محیط زیست، شهروندان بیشتری برای تمیز نگه داشتن آن تلاش می‌کنند و فعالیت‌های خود را به‌گونه‌ای انجام می‌دهند که سازگار با محیط زیست باشد. این رویکرد عمومی، برخلاف کووید ۱۹ می‌تواند اثرات پایداری را بر محیط زیست باقی بگذارد.
ارسال نظر