بیم‌ و امید احیای برجام

آرمان ملی- حمید شجاعی: «لغو تحریم‌ها» این مهم‌ترین و اصلی‌ترین مطالبه‌‌ای است که همه مقامات کشورمان بر آن تاکید دارند و هرگونه مذاکره یا انجام تعهدات در قبال برجام را منوط به این امر مهم می‌دانند. این در حالی است که 2 روز دیگر یعنی 5 اسفند مهلت 2ماهه مجلس به طرف‌‌های برجام جهت لغو تحریم‌های ایران به اتمام می‌رسد و از آن زمان توقف اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی نیز آغاز خواهد شد. با این حال برخی معتقدند تحرکات روزهای اخیر پیرامون برجام از جمله سفر مدیرکل آژانس انرژی اتمی به تهران و برخی تحرکات آمریکا نشان می‌دهد که احتمال احیای برجام و لغو تحریم‌ها بسیار بالاست. دیدار روز گذشته رافائل گروسی با محمدجواد ظریف وزیر خارجه و علی‌اکبر صالحی رئیس سازمان انرژی اتمی را می‌توان در همین راستا قلمداد کرد. تلاش آژانس برای حل و فصل موضوعات فیمابین و همچنین همکاری‌های ایران و آژانس در چارچوب پادمان از مهم‌ترین موضوعات مورد گفت‌وگو بوده است.البته اگر آمریکایی‌ها در عمل نیز این مهم را ثابت کنند. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشورمان می‌گوید: «ما درخواست‌های زیادی داریم و خواهان اقدام عملی از سوی آمریکا هستیم، نه حرف. ما تنها زمانی وارد مذاکره می‌شویم که تحریم‌ها لغو شود و رفتار آمریکا تغییر کند.» این در حالی است که نمایندگان مجلس طی بیانیه‌ای از عدم اجرای پروتکل الحاقی در صورت عدم لغو تحریم‌ها از 5 اسفند خبر داده‌اند.
فرصتی برای احیای برجام؛ لغو تحریم‌ها
شاید زمانی که ایران بابت عدم انجام تعهدات و وظایف آمریکا و اروپایی‌ها در قبال برجام به آنها هشدار می‌داد که اگر به رعایت تعهدات خود همت نگمارند؛ ایران نیز رویه دیگری را در جهت کاهش تعهدات خود پی خواهد گرفت. طرف‌های دیگر برجام این هشدار ایران را چندان جدی تلقی نمی‌کردند اما زمانی که ایران طبق بندهای 26 و 36 برجام گام‌به‌گام تعهدات خود را کاهش داد، از خواب بیدار شدند که اگر روال به همین‌گونه طی شود این توافق رفته‌رفته به پایان حیات خود نزدیک خواهد شد. از همین رو بود که کم‌کم شاهد واکنش‌های متفاوتی از سوی طرف‌های دیگر برجام به‌خصوص اروپایی‌ها بودیم اما حتی این واکنش‌ها نیز نتوانست آنچه را خواست ایران بود برآورده کند. از همین رو در اوایل آذرماه مجلس یازدهم طرحی را به تصویب رساند که موجب شد تا تحرکات پیرامون احیای برجام بیش از گذشته شود. طی آنچه در طرح اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها آمده است «اگر ظرف دو ماه از تصویب این قانون تحریم‌های ایران لغو نگردد و طرفین دیگر به تعهدات خود عمل نکنند؛ ایران می‌تواند نظارت‌های فراتر از پادمان از جمله اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند.» بنابر این بود که روز سوم اسفند نمایندگان این طرح را بررسی و نسبت به آن اعلام‌نظر کنند تا در صورت عدم رفع تحریم‌ها از روز 5 اسفند نظارت‌های فراپادمانی خاتمه یافته و ایران اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. اما عدم اظهارنظر و اتخاذ تصمیم مشخص در جلسه علنی دیروز مجلس و برخی تحولات پیرامون برجام از جمله سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران و دیدار با مقامات مسئول موجب شد تا این فرضیه پررنگ‌تر شود که با توجه به برخی سیگنال‌ها در خصوص احتمال لغو تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام شاید فرصت جدیدی برای این کار لحاظ شود و زمان 5 اسفند برای توقف اجرای پروتکل الحاقی تمدید گردد. آنچه مسلم است لغو همه تحریم‌ها و حتی گرفتن خسارت از آمریکا و سایر طرف‌‌های برجام حق مسلم ایران است. اما برخی معتقدند؛ در حال حاضر شرایط به گونه‌ای است که می‌توان به احیای برجام و لغو تحریم‌های ایران امیدوار بود و مدتی زمان و ایجاد فرصت برای تحقق این امر می‌تواند نتیجه بهتری را به‌بار آورد. سفر گروسی به تهران و دیدار با رئیس سازمان انرژی اتمی و سایر مسئولان نیز حکایت از این مساله دارد که شاید رایزنی‌هایی برای رسیدن به تفاهم و همکاری طرفین با لحاظ عمل به تعهدات و وظایف صورت‌گرفته باشد. کمااینکه برخی مطرح می‌کنند که شاید در روزهای آینده شاهد اتفاقات مثبتی پیرامون برجام باشیم.
بیانیه مجلس
همزمان با سفر مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به ایران ۲۲۶ نماینده مجلس در بیانیه‌ای با استناد به طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها» یادآور شدند که مسئولان دولتی ایران در صورت عدم رفع تحریم‌ها باید از ۵ اسفندماه اجرای پروتکل الحاقی را متوقف و بازرسی‌های آژانس بین‌المللی را صرفا محدود به نظارت‌های پادمان کند. در این بیانیه آمده است: در راستای دفاع از حقوق هسته‌ای و با وادار کردن دشمنان ملت به برداشتن تحریم‌های ظالمانه و به تبع آن گشایش اقتصادی مقرر شده است که غنی‌سازی ۲۰ درصدی آغاز و نیز با اعطای مهلت دوماهه به آمریکا و ۳ کشور اروپایی برای برداشتن تحریم‌ها در صورت عدم صداقت و عدم انجام تعهدات ملت ایران در راستای اجرای بندهای ۲۶ و ۳۶ برجام و بند ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را متوقف کند. بنابراین همه مسئولان از جمله مدیران دولتی موظفند که در صورت عدم رفع تحریم‌ها اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را از اسفندماه ۹۹ متوقف و بازرسی‌های آژانس را صرفا محدود به نظارت‌های سازمان نمایند. در بخشی از این بیانیه آمده است: ما نمایندگان ملت ایران اطمینان می‌دهیم که در دفاع از حقوق مردم کوتاه نیامده و بدون رفع تحریم‌ها که قابل راستی‌آزمایی از سوی ملت ایران باشد ایران سربلند و قوی گام‌های پیشرفته صنعتی و هسته‌ای خود را متوقف نخواهد کرد.
نیازی به خروج از برجام نیست
وزیر امور خارجه کشورمان اظهار داشت: ما تعهداتی داریم که به آنها پایبند هستیم. تمام اقدامات ما در راستای برجام است. ما قوانین کشور را که پارلمان به آن مشروعیت بخشیده، اجرا می‌کنیم. محمدجواد ظریف گفت: در آمریکا، رئیس‌جمهور می‌تواند از حق وتو برای مخالفت با هرگونه تصمیمی استفاده کند اما ما در ایران، چنین کاری نخواهیم کرد. وی تصریح کرد: رئیس‌جمهور بایدن با سیاست‌های دونالد ترامپ مخالفت می‌کند اما در حقیقت همان سیاست را دنبال می‌کند. رئیس دستگاه دیپلماسی تصریح کرد: اصطلاح مکانیسم ماشه ساخته آمریکاست و چنین چیزی در برجام وجود ندارد. آمریکایی‌ها برای کنترل افکار عمومی این اصطلاح را ایجاد کردند. ظریف با اشاره به رویکرد دولت آمریکا در قبال برجام گفت: تفکر سلطه‌جویانه آنها مبنی بر این است که آنچه مال من است برای من است و آنچه برای توست، قابل مذاکره است. آنها با کلمات بازی می‌کنند تا متن برجام را تغییر دهند. وی با بیان اینکه پس گرفتن درخواست فعال شدن مکانیسم ماشه از شورای امنیت، امتیاز به ایران نیست، افزود: بلکه آنها حقیقت را پذیرفته‌اند که نمی‌توانند از این طریق به جایی برسند. وزیر خارجه کشورمان عنوان کرد: اروپایی‌ها به تعهدات خود در برجام عمل نکرده‌اند. ممکن است دولت‌هایشان درباره پایبندی به توافق حرف بزنند اما شرکت‌هایشان به حرف واشنگتن گوش می‌کنند. اروپایی‌ها برای تصمیم‌گیری نیازمند تایید واشنگتن هستند. آنها باید از آمریکا بخواهند که به جایگاه‌شان احترام بگذارد و اجازه دهد که به الزامات خود عمل کنند. وی با بیان اینکه آمریکا پس از بازگشت به برجام باید خسارات ما را جبران کند، تاکید کرد: باید متعهد شود که دیگر چنین رفتاری را تکرار نکند. ظریف تصریح کرد: ما درخواست‌های زیادی داریم و خواهان اقدام عملی از سوی آمریکا هستیم، نه حرف. اما اکنون مشکل این است که بایدن در حال دنبال کردن سیاست‌های ترامپ است، نه اوباما. وزیر خارجه کشورمان تصریح کرد: ما تنها زمانی وارد مذاکره می‌شویم که تحریم‌ها لغو شود و رفتار آمریکا تغییر کند. وی درباره احتمال خروج ایران از برجام تاکید کرد که ایران نیازی به این کار ندارد. آمریکا باید بداند که ما نیازی به خروج از برجام نداریم و می‌توانیم از حقوق خود در توافق بهره ببریم.
توقف اجرای پروتکل خروج از برجام نیست
یک نماینده تهران در مجلس با اشاره به مهلت زمانی پنجم اسفندماه برای رفع تحریم‌ها اظهار کرد: دغدغه اول نمایندگان رفع تحریم‌های ظالمانه است و هدف از طرح مجلس هم همین بوده است. حجت‌الاسلام سید محمود نبویان گفت: بعد از آغاز غنی‌سازی ۲۰ درصد پیغام و پسغامی دادند و حالا که ما می‌خواهیم از پروتکل الحاقی خارج شویم اولا باید توجه داشته باشیم که این به معنی خروج از برجام نیست چرا که بند ۲۶، ۳۶ و ۱۳ قطعنامه ۲۲۳۱ تصریح دارد اگر تحریم‌هایی بیاید ایران می‌تواند برخی بخش‌ها یا کل پروتکل را متوقف کند. پس ما داریم برجام را اجرا می‌کنیم ضمن اینکه این به معنی خروج از NPT هم نیست. علاوه بر این، این تنها مصوب مجلس نیست بلکه شورای عالی ملی و مسئولان نظام آن را تایید کردند. وی تصریح کرد: مجلس به دنبال احقاق حقوق مردم است و اینکه تحریم‌ها باید برداشته شود. اگر تحریم برداشته نشود وجهی ندارد که حقوق هسته‌ای و صنعتی ملت ایران را از دست بدهیم.