پیشران اثربخش جنگلکاری اجتماعی
عادل سلیمانی پژوهشگر و مشاور توانافزایی جوامع محلی
سوالي که در حوزه مناطبع طبيعي غالبا به ذهن ما متبادر ميشود آن است که آيا ميتوان ايجاد فضاهاي رويشي جديد و ترميم جنگلهاي آسيب ديده را با رويکردي منسجم سامان بخشيد؟ به راستي هر ساله هزاران نفر از جمله سازمانهاي مردمنهاد، بخشهاي دولتي و خصوصي در هفته آخر اسفندماه درگير روز درختکاري و مراسمات باشکوه مربوط به آن هستند. هرچند تلاشهاي قابل ستايش و بسيار زيادي در اين حوزه صورت ميگيرد و اين اقدامات، ارزشمندي خاص خود را داراست اما واقعيت آن است که در ذهن بسياري از ما اين قضيه هميشه مطرح ميشود که آيا ميتوان براي هميشه قضيه حفاظت از منابع طبيعي و احياي اين منابع را نهادينه نمود و سامان بخشيد؟ در اين راستا ميتوان گفت که سرآغاز حفاظت، ترميم و فضا آفريني براي احيا منابع طبيعي در آموزش و فرهنگ نهفته است. زنجيره توليد،کاشت و مراقبتهاي ويژه از نهالها در منابع طبيعي با آموزش و پرورش پيوندي ناگسستني دارد. آموزش و پرورش با ترويج و نهادينه کردن فرهنگ حفاظت و احياي منابع طبيعي در ميان نونهالان و دانش آموزان دورههاي و پايههاي تحصيلي مختلف نقش بسيار ارزندهاي را در تقويت سرمايههاي طبيعي دارد چرا که با سياست گذاري و اقدامات مطلوب ظرفيتهاي لازم را براي پوشش اين مهم و اثرگذاري در اين کنشگري را داراست. وجود 15 ميليون و 138 هزار و 523 دانشآموز در 110 هزار مدرسه دولتي و غيردولتي با پراکنش گسترده و وسيع آنها در سطح کشور مي تواند با کاشت نهال و پرورش آن در طول سال به عنوان يک واحد درسي و يک تکليف بسطي و امتدادي در برنامهريزي درسي همه دورههاي تحصيلي طبق مطالعات آمايش جنگل کاري متناسب با اقيلم مناطق مختلف کشور و انتخاب گونه هاي جنگلي براساس توان اكولوژيكي مناطق لحاظ گردد. تجارب زيسته متعدد در برخي شهرستانهاي کوچک غرب کشور حاکي از آن است که حلقههاي مفقود زنجيره توليد و احياي منابع طبيعي را با هماهنگي نهادي و کنش گرايي دانش آموزان به دليل کثرت و گسترش در اقصا نقاط فضاهاي شهري و روستايي طي برنامه ريزي منظم و اقدامات هماهنگ مي توان سامان بخشيد. در اين راستا با پيشراني سازمان جنگلها، مراتع و آبخيزداري و همکاري وزارت آموزش و پرورش به تسهيلگري هنرستانهاي کشاورزي به مثابه حلقه اوليه اين زنجيره در تعامل با مدارس و مشارکت در تامين مالي و ارائه خدمات آموزشي و مشاورهاي قادرند بستر توزيع نهادهها، آموزش کاشت و مراقبتهاي ويژه نهال ها را در بين دانشآموزان در يک پروژه عملياتي فراهم سازند. دانشآموزان مقاطع و دورههاي تحصيلي مختلف ميتوانند با تحويل گرفتن فيلم و بروشور آموزشي، گلدان پلاستيکي و بذور منتخب، در کاشت بذور درختان جنگلي متناسب با پهنه سرزميني و پرورش آن در طول سال تحصيلي همکاري و مشارکت گستردهاي داشته باشند با طي کردن اين فرايند در طول يک سال توسط دانش آموزان و نظارت در فرايند کاشت و مراقبتهاي ويژه داشت اين نهالها ميتوان نهالهاي مذکور را توسط آنان با همراهي خانواده طبق آموزشهاي پيشين مدرسه محور، به عرصههاي مختلف منابع طبيعي مجاور محل سکونتشان انتقال داد. به دليل کثرت و پراکنش دانشآموزان در اقصي نقاط کشور اين اقدام برنامه ريزي شده قادر خواهد بود در بهترين حالت به ازاي هر دانش آموز2 نهال معادل30 ميليون نهال در سال را، مي توان به زيست بوم هاي طبيعي کشور اهدا نمود و اينگونه ضمن نهادينه کردن فرهنگ حفاظت و احياي منابع طبيعي در خانواده ها با درگير کردن دانش آموزان در يک تکليف عملکردي يک ساله اثربخشي گستردهاي را در راستاي ايجاد فضاهاي رويشي جديد و ترميم جنگلهاي آسيب ديده کشور شاهد بود. لازم به ذکر است که اين طرح تحت عنوان هر مدرسه يک نهالستان در برخي شهرستان هاي کوچک کشور اجرا و اثربخشي خاص خود را آشکار نموده است. الگوي فوق با حمايت و هماهنگيهاي نهادي دستگاههاي ذيربط و برنامه ريزي کارآمد به صورت پايلوت شايسته تکثير و بازآرايي مجدد و در نهايت درج در قانون برنامه پنجساله هفتم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي کشور است.
ارسال نظر