وسواس در کرونا؛ چه کارهايي «نکنيم»
سارا آوایی روانشناس
وسواس فکري يا عملي از دو جنبه با شرايط کرونايي پيوند دارد؛ نخست در تشديد يا بدترکردن وسواس افرادي که از گذشته با آن درگير بوده‌اند؛ دوم، آغاز آشکار شدن يا بروز اين اختلال در افرادي که پيش از اين هيچ سابقه‌اي از وسواس (فکري يا عملي) نداشته يا بروز نداده بودند. در 12 ماه گذشته بعد از آمار ابتلا و مرگ‌ومير، احتمالا پرتکرارترين شنيده‌ها، درباره شيوه‌نامه‌هاي بهداشتي يا همان پروتکل‌ها و رعايت آن بوده است و در ميان آنها از همه بيشتر به شست‌وشوي دست و ضدعفوني. در همين مدت، جز جنبه‌هاي جسماني و توصيه‌هاي بدني (يا فيزيکي)، توصيه‌هايي درباره جنبه‌هاي رواني ماجرا شده است که احتمالا خوانده يا شنيده‌ايد؛ اما با جدي شدن شيوع و گسترش اختلالات رواني و اختلافات ميان فردي در اين روزها، وقت آن رسيده که تمرکزمان را بگذاريم به آنچه نبايد کنيم؛ نيايد بگوييم يا به‌طور کلي نبايد انجام دهيم؛ اين «نبايد»ها در سه دسته (کلي، براي اطرافيان و و مبتلايان) ارائه شده است:
با آمارهاي غيرمستند، نگران نشويد
پيش از ارائه برخي راهکارها و پيشنهادهاي عملي ساده و کاربردي، لازم است توجه کنيم که هنوز آمار مستند و قابل استنادي درباره افزايش معني‌دار وسواسي‌ها در يک سال گذشته منتشر نشده است؛ پس بيهوده نگران نشويد و اضطرابي اضافه بر اضطراب‌هاي ديگر، بر خود آوار نکنيد؛ نه درباره وسواس نه ديگر اختلالات مانند افسردگي، پرخاشگري حداقل در کشور ما آمار علمي وجود ندارد؛ پس خود را درگير آه و ناله اغراق‌آميز رسانه‌ها نکنيد.
درباره ابتلا به وسواس، اشتباه نکنيد
کرونا ممکن است باعث بروز اضطراب بيمارگونه يا وسواس فکري- عملي شود؛ اما اين اتفاق در کساني رخ مي‌دهد که به نوعي زمينه قبلي(مانند زمينه ژنتيکي) آن را داشته و يا باعث تشديد بيماري آنها شده باشد؛ پس بيهوده با هر مطلب يا شنيده‌اي، به اشتباه گمان نکنيد که افراد به راحتي دچار وسواس شده و حتي درمان هم نخواهند شد!
برچسب نزنيد
اگر در اطرافيان يا نزديکان خود تغيير رفتار يا افکار ديديد فورا به او برچسب وسواسي، افسرده، مضطرب و بيمار نزنيد؛ توجه داشته باشيد شما پزشک يا روانشناس نيستيد و احتمالا معيارهاي اصلي و علمي تشخيص يک بيماري مانند وسواس را نميدانيد؛ پس خود و ديگران را بيهوده نگران و آزرده خاطر نکنيد.
هر نگراني را با بيماري اشتباه نگيريد
باور کنيد هرگونه زياد شستن دست‌ها، ظروف، سطوح، لباسها و ... به معني وسواس نيست! معلوم است که با بمباران خبري رسانه‌ها درباره خطرات ويروس کرونا و همه‌گيري آن، انسان‌ها نگران مي‌شوند و تلاش مي‌کنند بيشتر رعايت کنند؛ پس هر احتياط يا رعايتي به معناي افراط يا اختلال وسواس به معناي علمي آن نيست.
بدون‌تخصص، تشخيص‌گذاري نکنيد
حتي اگر اهل گوگل کردن و جست‌وجو (سرچ) مطالب ريز و درشت درباره وسواس هستيد، صلاحيت مبتلا دانستن ديگران يا حتي خود به بيماري را نداريد؛ توجه کنيد حجم زيادي از مطالب و نوشته‌هاي آنلاين، نه تنها قابل اعتماد نيستند، بلکه کاملا اشتباه و غيرعلمي‌اند؛ پس با مرور چند مطالب در اينستاگرام و سايت‌ها، خود را مرجع تشخيص و احتمالا درمان وسواس ندانيد.
قضاوت نادرست نکنيد
توجه کنيد که وسواس (OCD) به عنوان يک اختلال رواني در منابع معتبر روانپزشکي، به تازگي از دسته بيماري‌هاي اضطرابي جدا شده و درباره منشا و زمينه ها و علل ابتلا به آن نظريات جديدي مطرح شده است؛ هرگز بدون مشورت با روانشناس يا روانپزشک درباره رفتار خود يا ديگران قضاوت قطعي نکنيد.
به رمال‌ها و سودجويان توجه نکنيد
خوشبختانه براي انواع وسواس‌هاي فکري و عملي، درمان‌هاي مفيد يا روش‌هاي کنترلي موثري ابداع يا آزمايش شده است که در کشور ما نيز از آنها استفاده مي‌شود؛ خود را گرفتار رمال‌ها و سودجوياني نکنيد که درمان وسواس را بسيار بسيار سخت يا حتي غيرممکن مي‌دانند؛ کافي است يک جست‌وجوي ساده کنيد تا متوجه شويد چه راهکارهاي دارويي، غيردارويي و يا ترکيبي براي وسواس وجود دارد؛ به قول و سخن هر غيرکارشناسي اطمينان نکنيد.
نصيحت و ملامت نکنيد
اگر کسي از اطرافيان شما، با تشخيص «قطعي» و «حتمي» وسواس از سوي متخصص مواجه شد؛ بدترين کار ممکن اين است که او را نصيحت کنيد که دست از وسواس بردارد؛ باور کنيد اگر موضوع به اين سادگي بود، اين همه دانشگاه و مرکز علمي براي درمان وسواس در دنيا افتتاح نشده بود؛ پس هيچکدام از کارهاي نصيحت، مذمت، ملامت، قضاوت و دخالت را نکنيد؛ تنها چيزي که لازم است انجام دهيد حمايت عاطفي و تشويق به پيگيري درمان است و بس.
ارسال نظر